69 – Diktatura dhe grushti i shtetit me 1924
Jo rralle njeriu ka nje fat te cuditshem qe duhet te ndikoje mbi jeten e tij, ne kete rast mbi rrugen e historiografise shqiptare te mijevjecarit te ri. Duke shfletuar dosjet e pafundme te av. Dr. Vasil Dilos me rane ne dore dy dokumenta origjinale, e theksoj origjinale me firme e vule, te viteve 1921 dhe 1924 ku rezulton se ngjarjet e vitit 1924 nuk kane qene dhe aq demokratike sa na e konsideron avokat Ngjela figuren e Fan Stilian Nolit (apostull i demokracise shqiptare e ka konsideruar avokati yne figuren e diktatorit te pare shqiptar ne pushtet). Te dy dokumentat, njera e vitit1921 dhe tjetra e vitit 1924, jane te lidhura midis tyre me te njejten ngjarje dhe me te njejten figure njerezore; ato e trajtojne ngjarjen ne menyre te diferencuar fare hapur ku rezulton qe ngjarjet e vitit 1921 te kene qene me sfond demokratik europian, ndersa ato te vitit 1924 pararoja e diktatures komuniste te instaluar pas 1945. Duke marre per baze kohen e shkurter te ekzistences se grushtit te shtetit me 1924 dhe cfare paska bere brenda 5 muajve diktatori Noli rezulton qe emertimi si nje revolucion demokratik-borgjez i ngjarjeve te 1924 te jete jo vetem nje mashtrim politik, por, kryesisht, nje shtremberim i historise se fillimit te shtetit te shqiptareve. E gjitha kjo sa per nje hyrje te shkurter per ta azhornuar lexuesin me thelbin e ketij artikulli te shkurter.
Me 1921 ne Gjirokaster avokati i nderuar Dr. Vasil Dilo kishte hapur gazeten e tij “Omonia” e cila eshte botuar ne tre gjuhe (shqip, italisht dhe greqisht) sipas situates politike qe kalonte populli yne ne ate kohe, duke mbajtur ne korrent popullin e Gjirokastres mbi ngjarjet politike ne Europe dhe Shqiperine e Jugut. Nga nje leter e Ministrit te Brendshem te asaj kohe marrim vesh se kjo gazete luftonte per bashkim kombetar, problem teper i rendesishem per kohen dhe permbajtja e kesaj letra tregon se si e trajtonte shtypin qeveria e Iljaz Vrionit (kryeminister 15 nendor 1920 – 01 korrik 1921; sipas librit te Kastriot Dervishit: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar ne 100 vjet, f. 12) dhe ministri i tij i brendeshem Mehdi bej Frasheri ( 12 janar 1921 – 11 korrik 1921; sipas librit te Hile Lushakut: Ministrat e Brendshem 1912 – 2007, vol. 1, f. 14). Letra ka kete permbajtje:
MINISTRIA E P. TE MBRENDESHME
Nr. 386. Reservat. TIRANE: 15/ 3 / 921.
————————————–
Drejtoris se gazetes ( OMONIA )
Ne
G J I N O K A S T R E
‘’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’
Tue mare para sysh sherbimet e medha qe ben shtypi per bashkim kombetar, si nje ndihme shpenzimet e gazetes se Z. s’uej ketu mbyllun ju dergojme ( 2000 ) dy mij L. Ital. dhe ju lutemi qi te kujdesoheni tue botue artikuj per te aritur ket qellim te shenjte.
MINISTRI I P. TE MBRENDESHME:
Vula dhe emri me dore: Mehdi Frasheri
Per rrethanat e kohes avokati yne ishte i detyruar te transferohej ne Tirane ku dha nje ndihmese te madhe ne fushen e legjislacionit (ne kohen e Mbretit Zogu i Pare ai shkroi per here te pare Kodin Penal te Shtetit Shqiptar). U detyrua qe gazeten ta transferonte ne Tirane dhe emrin e saj ta ndryshonte duke e emertuar “Tirana”. Ne kete gazete jane te pershkruara ngjarjet e vitit 1924 ku avokati yne kerkonte qe gjerat t’i nenshtroheshin ligjeve te Parlamentit dhe jo deshirave te njerezve (avokat Dr. Vasil Dilo mund te jete i vetmi avokat ne Shqiperi qe pergjate gjithe kohes se ekzistences se tij ne brendesi te shtetit shqiptar (1912 – 1958) ka kerkuar me kembengulje zbatimin e ligjeve ne menyre korrekte qofte kur ka qene avokat, qofte gazetar, qofte zv/kryeprokuror pamvaresisht politikave te aplikuara ne shtetin e ri shqiptar). Keto artikuj u bene nje molle sherri midis qeverise se Fan S. Nolit (kryeminister 16 qershor – 24 dhjetor 1924, sipas librit te Kastriot Dervishit: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar ne 100 vjet, f. 18) dhe avokatit tone. Dhe cfare ndodh? Lexoni letren e meposhtme per te kuptuar se cfare perfaqesonte qeveria e Fan S. Nolit ne ate kohe dhe krahasojeni me te djeshmen komuniste dhe te sotmen demokratike, te pakten ne fushen e gazetarise:
KOMISERIA E POLICISE Tirane me 1. IX. 924
TIRANE
Nr 1457/I
Drejtories se Fletores “Tirana”
Ketu
-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-
Ju njoftojme se si mbas vendimit Nr 87/I. D 11 VIII.924, te Gjyqit Ushtarak te Shtet-Rrethimit fletorja “Tirana” qi botohet prej anes s’uej, sikunder ju asht njoftue dhe ma pare nga ana e kesaj komiserije se botimi i asaj fletorje asht rreptesisht i ndaluem.
Prandaj porositeni qi te respektoni vendimin ne fjale tue mos e botuem ma ate fletore
Komiser’ i Qendres.
Vula dhe emri me dore Sh. jareci
(germa Sh eshte e pakuptimte, GH)
Firma
Rendesia e ketyre dy dokumentave per mua qendron ne menyren se si eshte arsimuar Populli Shqiptar pergjate viteve 1945 – 1991 ku ne mendjen e gjithseicilit prej nesh eshte ngulitur mendimi qe demokracia shqiptare ka ekzistuar vetem ne gjashtemujorin e dyte te 1924 dhe ne periudhen 1945-1991. Te pakten keto dy dokumenta tregojne se gjashte mujori i dyte i 1924 kaq qene teper diktatorial ne raport me vitin 1921.
Por ato nga ana tjeter na tregojne perse historianet e regjimit komunist e emertuan grushtin e shtetit te 1924 revolucion demokratiko-botgjez. Emertimet e cdo epoke ne historine e Popullit Shqiptar pergjate diktatures enveriste jane sajuar vetem per nje qellim: te justifikojne, sipas menyren leniniste, ekzistencen ligjore te nje revolucioni socialist ne Shqiperi. A nuk ka ardhur koha te ndryshohet ky perfytyrim dhe kjo menyre e analizave historike dhe politike?
Tirane, me 10.12.2012