15-Çfare nuk di avokat Ngjela nga

                              historia e Kleri Katolik Shqiptar?

Me daten 21 korrik televizioni komunist (dmth antishqiptar) Top Channel dha nje program provokativ mbi kujtimin e Pader  Zef Pllumit ku avokati i nderuar, si bashkevuajtes i fratit franceskan, analizoi permbajtjen e Klerit Katolik Shqiptar duke dhene konkluzionet e rreme mbi kete Kler. Sipas tij prifterinjte katolike kane dy jete: ate religjione dhe ate civile ku, me perjashtim te Pader Zefit, ne jeten civile kleriket qe ai kishte pasur ne burg nuk dalloheshin per ndonje veprimtari te vecante duke e pergjithesuar kete per te gjithe Klerin Katolik Shqiptar. Ndersa ne jeten religjione kleriket shqiptare kishin nje dallim te konsiderueshem nga pjesa tjeter. Nuk e di a e pati me gjithe mend apo me shaka avokati i nderuar kur u shpreh keshtu, por gjithsesi te kete qene puna kjo nuk eshte e vertete dhe fsheh jo vetem mashtrimin e perdoruar dhe qenien reale te shtreses se avokatit ne raport me popullin shqiptar, por mbi te gjitha ajo fsheh nje te vertete historike me permasa biblike te cilen avokati yne i nderuar nuk e di. E meqene se ai perfaqeson nivelin me te larte intelektual te botes se sotme shqiptare rezulton se dhe vete kjo bote nuk e di te verteten mbi Klerin Katolik Shqiptar, gje te cilen ne e ndjejme per detyre t’ja perkthejme.

Se pari duam ta sqarojme avokat Ngjelen se bashkevuajtesi i tij, Pader Zef Pllumi, beri dy gabime kur doli nga burgu. Se pari u lidh me shtetin ne menyre varesore kur formula e shqiptarise ka qene: Per fe e atdhe dhe jo per fe e shtet. Po te krahasohet me veprimet e Grigjes katolike me 1948 do te shikohet se Pader Zefi veproi ne kundershtim me veprimet e kesaj Grigje. Krejt ndryshe veproi Kjo e fundit ne ato vite, kur diktatori u kerkoi te ndaheshin nga Selia e Shenjte dhe te qendronin te izoluar prej Saj. Mbrojtja e dinjitetit te Selise se Shenjte dhe mos mohimi i Saj ishte akti me i larte i supremacise morale e dinjitoze te Klerit Katolik Shqiptar dhe vetem per kete Ai eshte i vetmi qe mund ta parfaqesoje popullin shqiptar perpara njerezimit me karakteristikat e NJERIUT. Anetaret e saj sakrifikuan jeten perpara betimit moral dhe kjo perben ndryshimin midis njerezve. Se dyti Pader Zef Pllumi u lidh me pinjollet e komunizmit jo sipas formules se Jezu Krishtit kur te bien ne nje faqe ktheji tjetren, por sipas formules se vetevrasjes dhe kete ju, pinjollet e komunistave, nuk mund ta kuptoni dot.

Se dyti duam te sqarojme avokat Ngjelen se ne nuk i njohim Klerit Katolik Shqiptar asnje veprimtari gjurmelenese ne fushen e religjionit (flasim per shek. XX-te) perkundrazi, Kleri Katolik Shqiptar eshte i vetmi ne historine dymijevjecare te krishterimit qe ndertoi atdheun e nje populli dhe vetem per kete, perfaqesuesit e tij, jane shenjtoret e popullit shqiptar per te gjithe kohen e ekzistences se tij. Gjeni vetem nje rast ne bote qe kleriket e krishtere te nje populli te kene ngritur ndertesen politike te tij ne perputhje me deshirat kombetare te popullit, pervec Klerit Katolik Shqiptar. Ja perse i nderuar avokat Ju nuk keni te drejte kur i atribuoni perfaqesuesve te ketij kleri superrelativa ne fushen fetare.

I nderuar avokat jam i detyruar t’Ju zberthej veprimtarine e Klerit Katolik Shqiptar, te pakten, per 500 vjetet e fundit per te kuptuar se ne, shqiptaret, sot ne mijevjecarin e III jemi nje popull me atdhe vetem ne saje te ketej Kleri me permasa pertej Shqiperise. Kjo e fundit ka rendesi te evidentohet pasi Kleri Katolik Shqiptar ka ndryshuar cilesisht nga Institucioni Katolik Qendror me qender ne Rome dhe ketu qendron aresyeja perse u pushkatua Kleri Katolik Shqiptar pas 1945-es.

a-periudha arbëreshe

Edhe gjatë kësaj periudhe veprimtaria e klerikëve vëndas është më e madhe dhe më gjurmëlënëse ne fushen e letrave dhe te gjuhes. Vlen të përmëndet fillimisht Arqipeshku i Durrësit Pal Ëngjëlli (1417 – 1470) i cili konsiderohet si autori i dokumentit më të moçëm  i datuar i gjuhës shqipe dhe i shkrojtur me alfabetin latin (1462). Në këtë dokument na intereson fraza që është emërtuar si formula e pagëzimit me përmbajtje: “Vntẻ paghesont premenit Atit et birit et spertit senit” (unë të pagëzoj pr’emënit Atit e t’Birit e t’shpirtit shenjt).

Më pas vjen kleriku Dhimitër Frëngu, kushërirë i Pal Ëngjëllit, i cili pat qënë arkëtar i Skëndërbeut më 1466 duke e shoqëruar këtë të fundit në Romë.

Në shekullin e XVI përmëndet Gjon Buzuku, autori i parë i një libri të shkruar në gjuhën shqipe me titull “Meshari” dhe që mban datën 1555. Të dhëna mbi autorin nuk ka, por pretendohet se qi ka qënë klerik përderisa pranohet se autori është Dom Gjoni i biri i Dedë Buzukut.

Në shekullin e XVII përmëndet Pjetër Budi, një klerik tjetër që pati shkruar veprën “Dottrina christiane” në vitin 1618 dhe disa përkthime fetare në gjuhën shqipe rreth viteve 1619 – 1620. Po këtë shekull ka punuar arqipeshku shqiptar i Tivarit Pjetër Mazreku (vdekur më 23. 05. 1625 i cili la si dokument një shënim mbi një numër të vogël fjalësh shqipe, gjithsejt 32 emra, të cilat thotë se rrjedhin prej italishtes dhe i shkruan me alfabetin e Budit. Në këtë shekull është i përmëndur fjalori i klerikut Frang Bardhi (1635) i cili në 1637 pati bërë dhe dy përkthime fetare. I fundit në këtë shekull 1685 është edhe Pjetër Bogdani arqipeshku i Shkupit i cili pat shkruar veprën “Çeta e Profetëve”.

Shekulli i XVIII fillon me Xhanfrançesko Albani (1649 – 1721) i cili përmëndet si papa i 241 me emrin Klementi XI (1700 – 1721) për të cilin dihet se ka qënë arbëresh me banim në Itali. Paraardhësit e tij i përkisnin dyndjes së madhe të arbëreshëve me banim në Itali pas vdekjes së Skëndërbeut. Eshte i vetmi personalitet fetar per te cilin mund te themi se ka shkelqyer ne fushen e religjionit fetar. Po atë shekull përmënden një sërë peshkopësh arbëreshë si Xhuzepe Skiro (1690 – 1760), Nikolo Brankato (1675 – 1741) protopapë në fshatin e lindjes, Piana degli Albanesi. Ekzistojnë dhe klerikë me reputacion më të paktë, por që lanë gjurmë, me punën e tyre, në gjuhën shqipe si: Ikonom Kostandini, i cili mbajti një kodik të vogël në vitet 1764 – 1822, i quajtur më vonë dhe Kostandin Berati (1742 – 1822); Paulo Maria Parrino (1721 – 1765), Xhovani Kristostomo Guzzeta (1700 – 1770).

b-periudha shqiptare

Të dhënat mbi veprimtarinë e klerikëve shqiptarë në favor të çështjes shqiptare janë disi të plota vetëm gjatë shekullit të XX-të, dhe kjo është e kuptueshme pasi vetëm në këtë shekull shqiptarët e panë veten krejt të pavarur. Vlen të theksohet se veprimtaria e klerikëve shqiptarë është e lidhur kryesisht me luftën për gjuhën dhe pavarësinë politike. Aktet e kësaj lufte fillojnë që në shekullin XI-te për konsolidimin e alfabetit të gjuhës shqipe dhe të shkrojturin e saj sipas një alfabeti të përshtatshëm. Në shekullin e XX-të veprimtaria e klerikëve është në shkallë sipërore në një masë të tillë sa duhet të pranojmë se gjuha shqipe dhe alfabeti i saj në gjëndjen e sotme i dedikohet pikërisht përpjekjeve që bënë atdhetarët klerikë për vendosjen e alfabetit latin, akt i cili shpaloset me Kongresin e Manastirit (1908).

Veprimtaria e klerit katolik shqiptar është një pasqyrë reale e veprimtarisë kombëtare në favor të Shqipërisë.

I pari për nga koha veçohet Nikollë Kaçorri (1862 – 1917) atdhetar dhe veprimtar i dalluar në periudhën e fundit të rilindjes shqiptare (ky nocion është një shpikje e studiuesve të epokës komuniste dhe kërkon një vëmëndje më të madhe në drejtim të saktësisë). Shërbeu në famullinë katolike të Durrësit për 20 vjet. Drejtoi kryengritjen e armatosur antiosmane të Kurbinit më 1905 – 1907. Mori pjesë në Kongresin e Manastirit më 1908  dhe në atë të Elbasanit më 1909. U rreshtua përkrah kryengritësve në vitet 1910 – 1912 kundra sundimit osman. Përfaqësoi krahinën e Durrësit në Kuvendin Kombëtar të Vlorës që u mbajt në fillim të dhjetorit 1912. U zgjodh nënkryetar në qeverinë e Ismail Qemalit.

Më vonë u çfaq në arenën politike Imzot Luigj Bumçi (1872 – 1945), Ipeshkv i Lezhës e Administrator i Abacisë së Mirditës. Mori pjesë gjallërisht në lëvizjen kombëtare për çlirim kombëtar të popullit shqiptar nga zgjedha osmane. Drejtoi delegacionin shqiptar në Konferencën e Parisit (18 janar 1919 – mars 1920). Qe anëtar i këshillit të Naltë më 1921. Veprimtaria e mëtejshme e tij nuk dihet më.

Në lëmin shkencor historik, juridik, arkeologjik e letrar dallohet Shtjefën Gjeçovi (1873 – 1929), i konsideruar si etnografi dhe arkeologu i parë shqiptar. Kreu për herë të parë studimin e Shpellës së Gajtanit afër Shkodrës. Gjithashtu mori pjesë gjallërisht në kryengritjen e madhe të 1909 – 1912 si dhe në luftën e Vlorës më 1920. Shtjefën Gjeçovi qe edhe shkrimtar, ku shkroi dramën “Dashtunia e Atdheut” (1901). Por kryevepra e Shtjefën Gjeçovit konsiderohet përmbledhja e kanunit të Lekë Dukagjinit (botuar pas vdekjes në Shkodër më 1933).

Po në këtë kohë në Shqipëri ndjehet veprimtaria atdhetare, politike e letrare e Dom Ndre Mjedës (1866 – 1937). Pjesmarrës në Kongresin e Manastirit 1908, pjestar i parlamentit të parë shqiptar më 1921. Ndër veprat më të përmëndura veçojmë: “Vaji i bylbylit” (1887), vëllimin me vjersha “Juvenilia” (1917), poemen romantike “I tretuni” (1917), poemat “Lissus” që i përkasin periudhës mbas luftës së 1914 – 1918.

Më pas vjen Padër Anton Harapi (1888 – 1946) një tjetër letrar françeskan i njohur në radhë të parë si gojtar i përsosur. I përmëndur është fjalimi i mbajtur me 15 shtator 1936 në mitingun e përmotshëm të transportit të eshtrave të Çerçiz Topullit dhe Muço Qullit  nga Shkodra. Të njohura janë ligjëratat e mbajtura mbi Shqipërinë, njëra prej të cilave e mbajti përpara ministrit të jashtëm italian në vitin 1939 dhe tjetra në teatrit “Kosova” më 1944, diskutimi mbi regjimin politik ne Shqiperi me Av. Dr. Vasil Dilo dhe Gabriel Meksin me 1944 (veper e pabotuar); padër Anton Harapi qe dhe një politikan i madh. Për të shuar kontradiktat në gjirin e shoqërisë shqiptare mbas futjes kalimtare të gjermanëve nëpër Shqipëri pranoi, me lejen e Papës, të bëhet anëtar i këshillit të Naltë më 1943.

Edhe pse duhej vënë më përpara, ne e lamë për në fund kokën më të dallueshme të klerit katolik shqiptar që i dha Shqipërisë shumë më tepër se të ashtëquajturit rilindas të shekullit të XIX-të. Ky qe Padër Gjergj Fishta (1871-1940). Të flasësh për At Gjergj Fishtën në kaq pak faqe është pak si turp. Është turp edhe për faktin tjetër që asnjë shqiptar i sotëm (përveç një pakice tepër – tepër të vogël) nuk e di që Padër Gjergj Fishta është autori i vendosjes së alfabetit të gjuhës së sotme shqipe të vendosur në Kongresin e Manastirit më 1908. Veprimtaria patriotike e Padër Gjergj fillon që në vitin 1898 kur protestoi për moskryerjen e riteve fetare në gjuhën shqipe. Duke filluar nga ajo kohë meshat dhe ritet e tjera fetare nëpër kishta katolike shqiptare mbahen vetëm në gjuhën shqipe. Më 1908 zgjidhet, së bashku me Luigj Gurakuqin, si anëtar të shoqërisë “Bashkimi” delegat në Kongresin e Manastirit ku nga 53 pjesmarrës me 49 vota u pat zgjedhur kryetar i Kongresit dhe më pas kryetar i komisionit për vendosjen e alfabetit të gjuhës shqipe (M.Frasheri ka qene kryetar nderi). Më vonë qe zgjedhur delegat në parlamentin e parë shqiptar. Më vonë u caktua drejtor i liceut “Illirikum” ku ndihmesa e tij qe e paçmuar. Por madhështia e Padër Gjergj Fishtës qëndron në karakterin poetik të qënies së  tij. Konsiderohet si poeti epik më i madh shqiptar i të gjithë kohërave, dhe botëror i shekullit të XX-të. është përcaktuar se pararoja e letërsisë shqipe duke kryesuar brezat e vjetër e të rinj letrarë. Krahas Lasgush Poradecit, Ernest Koliqit dhe Asdrenit formoi letërsinë e re shqiptare duke e pastruar nga ndikimet sllave e turke. Drejtoi për një kohë të gjatë revistën “Hylli i Dritës”. Veprat kryesore të Padër Gjergj Fishtës janë: Mrizi i Zanave, Vallja e Parrizit, Anzat e Parnasit, Gomari i Babatasit dhe kryevepra e tij “Lahuta e Malcis”. Veprimtaria kombëtare dhe letrare e Padër Gjergj Fishtës pati kaluar kufijtë e Shqipërisë: Papa Piu XI i pati dërguar “Medaglia al Merito” 1925; Mbreti i Austro-Hungarisë e pati dekoruar me medaljen “Ritterkreuz” 1912; Sulltani i Turqisë medaljen “Mearif” të klasit II, 1012; Greqia i pati dërguar dekoratën “Phoenix” 1931 dhe së fundi Mbretëria Italiane e pati pranuar Akademik të sajë. Padër Gjergj Fishta vdiq më 30 dhjetor 1940 dhe u varros në një varr të përkohëshëm prej ku kaloi në morgun e Kishës së Fretënve, krahas mikut ti tij Ded Gjo Luli.

Përveç këtyre klerikëve të famshëm në fushën e politikës dhe të letrave shqiptare dallohen edhe një plejadë e tërë klerikësh letrarë, studiues folklori, gjuhëtarë, historianë, arkitekt etj, etj. Përmëndim disa prej tyre:

Justin Rrota, për jetën e tij nuk disponojmë asnje të dhënë, përveç faktit që qe një studiues i apasionuar dhe dha një ndihmesë të konsiderueshme në njohjen e Buzukut. Vepra e tij vidhet nga nje akademik  i RPSSH.

Ndoc Nikaj (1864-1946), i pari romancier shqiptar dhe i pari studiues historian që shkroi një histori mbi Shqipërinë. Autori i romanit “Shkodra e rrethueme” dhe i mbi 400 veprave studimore.

Vinçenc Prenushi (1885 – 1949), Kryepeshkopi i Durrësit. Autori i librit me lirika poetike “Gjethe e lule”. Së bashku me mikun e vet Shtjefën Gjeçovin vuri bazat shkencore moderne të studimit të folklorit shqiptar. Ka qënë dhe një përkthyes i përmëndur në gjuhën shqipe i shumë veprave europiane. Ka nje kryeveper letrare Imzot Vinçenc Prenushi që si zor ta ketë realizuar ndonjë shkrimtar shqiptar per të gjithë koherat e ekzistencës së racës sonë dhe që eshte nje romance me titull: Gruaja Shqiptare. Po veçojme:

“……………….

Merr pelhurën, qi pat enë

Bija e sajë; kishte pasë kenë

Kuq e zi e m’të qindisë

Gjen dashtnin qi e kisht’molis

N’krye të flamurit kisht’punue

Për rreth shqypje, m’dorë prarue,

Fjalët e hershme, fjalët e të Parve:

Se Shqypnia asht e Shqyptarëve;

E nder skaje fjalët “liri”

Me ket flamur kuq e zi

Merr nanë-shkreta e pshtiell at bi.

Qi, pat njofët tjetër dashtni,

Ishte shkri veç për Shqypni

……………………………………….

Pse, po kje qi,si kjo bi,

Rriten vashat në Shqypni.

N’vend do shkojë-o fjala e t’Parëve,

Se Shqypnia asht e Shqyptarëve.

Lidhniu tok, si bajshin motit

Ato bijat e Kastriotit,

E broh’ritni n’gzim e n’vajë:

Rrnoftë Shqypnia e flam’ri i sajë.

(ne keto vargje i nderuar avokat qendron kodi i   fshehte i Klerit Katolik Shqiptar)

Më gjeni i nderuar avokat një poet në të gjithë letersinë botërore per të gjithë koherat e ekzistencës te racës njerëzore në Tokë që të ketë shkruar romancë më të bukur për popullin dhe për gruan e vet. Ç’lidhje ka kjo kryevepër letrare me religjionin dhe a e dinë shqiptarët e sotëm ekzistencën e sajë; a e mësojnë nëpër shkolla; çfarë mësojnë nxënësit shqiptarë sot në lëndën e letërsisë? A e kupton i nderuar avokat se sa mbrapa botës janë shqiptarët e sotëm vetëm me padijen e tyre në adresë të produktit intelektual të barinjve shpirtërorë të tyre, të të parëve të tyre.

Ndre Zadeja (1890 – 1945) nuk u përzie asnjëherë me politikën. Ja kushtoi jetën fesë dhe librave shqip. Vuri në themel të krijmtarisë së vet qëndresën e shqiptarëve kundra pushtuesit. Qe krijuesi i traditës melodramatike në letërsinë shqipe, themeluar mbi veprat e  Padër Gjergj Fishtës.

Lazër Shantoja (1892 – 1945) ishte një letrar tepër i kulturuar dhe shkrimtar me shumë talent. Qe jo vetëm poet dhe autor i disa shkrimeve në formë kujtimesh, shënimesh e mbresash të ndryshme, por dhe një përkthyes ku shkëlqeu në shqipërimin e veprave të poetëve romantikë gjermanë.

Bernardin Palaj (1894 – 1947) ishte një shkrimtar dinamik që u muar kryesisht me mbledhjen e folklorit shqiptar. Qe njëri nga autorët e Visaret e Kombit (vol. IV). Vepra e tij u botua më 1937 duke kurorëzuar me sukses punën e tij sistematike në fushën e folklorit. Qe figura kryesore e grupit të shklrimtarëve që i ra ndesh penetrimit të huaj shpirtëror,i cili ndikonte negativisht, sipas tij, në nevojat shpirtërore dhe kulturore të popullit.

Benedikt Dema (1895 – 1972), është një ndër figurat më enigmatike të kësaj plejade dhe të shkencës shqiptare. Nën presionin persekutues të shtetit punoi në heshtje të plotë për një fjalor shqip – shqip me rreth 1600 faqe duke zbërthyer dhe përmbajtjen e çdo fjale përsa i përket karakterit shkencor të çdo fjale. Ja rrëmbejnë studimin e tij duke i shkurtuar edhe jetën. Hajduti i veprës së tij bëhet më vonë akademik i RPSSH.

Gjon Shllaku (1901 – 1946), drejtuesi i revistës “Hylli i Dritës” pas 1939. Një ndër figurat luftëtare më të vendosura kundra pushtimit fashist.

Donat Kurti (1903 – 1883), njëri nga autorët e “Visaret e Kombit” (vol. IV), studiues i folklorit shqiptar.

Nikollë Mazreku (1912 -1996), është i vetmi studiues klerik shqiptar që mbeti gjallë nga kasaphana enveriste në Shqipëri. Kundërshtar i vendosur i pushtimit fashist të Shqipërisë më 1939, edhe pas daljes nga burgu ishte luftëtar i vendosur kundra kryerjes së riteve fetare në gjuhën italiane. Është i përmëndur për etydin filozofik antiitalian drejtuar klerikut italian Kordiniano më 1940 me titull: “Skandali “Cordiniano” dhe mprojtja e kombit shqiptar” botuar nën pseudonimin Nikë Bërxolla.

Së fundi arrijmë në dy përfundime të reja për historiografinë e sotme shqiptare:

Së pari, merita primare për konsolidimin kulturor e gjuhësor të kombit shqiptar i takon asaj plejade njerëzish të cilët luftuan dhe udhëhoqën popullin shqiptar në luftën për pavarësinë e tij dhe kjo plejadë kishte petkun e Klerit Katolik.

Së dyti, varfëria letrare e popullit shqiptar është e lidhur me masakrimin që rregjimi antishqiptar i bëri pjesës më luftëtare për liri e dashuri kombëtare në vitet 1945 – 1948 dhe që i përkisnin Klerit Katolik Shqiptar. në këtë pikë u mohua tradita shqiptare e letrave.

A kemi ne te drejte, mbi kete baze informative, t’i akuzojme anetaret e nderuar te Klerit Katolok Shqiptar si te paafte ne jeten civile dhe te afte ne jeten religjione? Me keqardhje, i nderuar avokat, ju them se Jeni jehona (per mua nuk ka rendesi ndergjegjja Juaj) e nje propogande irreale qe ka per qellim te denigroje te vertetat absolute te popullit shqiptar dhe te fshije nga kujtesa e popullit veprimtarine e Klerit katolik Shqiptar. Ju i nderuar avokat jeni kunder komunizmit enverist jo pse ai i beri keq popullit shqiptar, por pse ju futi ne burg. Dhe ketu qendron ndryshimi midis Jush dhe anetareve te nderuar te Klerit Katolik Shqiptar te denuar bashke me Ju. Keta te fundit ishin kunder komunizmit enverist, sepse ai ishte kunder gjithe popullit shqiptar duke i bere keq POPULLIT dhe jo thjeshte kundra Klerit Katolik, sic e paraqet propoganda e sotme. Ndryshimi eshte cilesor dhe fsheh brenda nje nder sekretet e kodit njerezor te Klerit Katolik Shqiptar, te cilin Ju i nderuar avokat nuk mund ta dini edhe pse i ndjeri At Pjeter Meshkalla ju ka mbajtur 8 leksione ne kete fushe; Ai nuk Ju ka treguar pikerisht kete sekret, te cilin personalisht ma ka mesuar qe ne moshen 10 vjecare dhe qe eshte e lidhur me formulen: Jetojme per fe e atdhe, pasi feja e shqiptarit eshte shqiptaria. Kete Ju i nderuar avokat nuk mund ta kuptoni, sepse nuk e keni jetuar kurre as ne edukacion.

25.07 . 2008

botuar albanovaonline.com 26.07.2008 dhe  Gazeta “55”, dt. 27.07.2008