55 – Kush i planifikoi proceset demokratike ne Shqiperi?
Pervjetori i 21-te i levizjes studentore ne Shqiperi me shtyu te publikoj nje pjese te shenimeve te mia ne kuadrin e historise se PPSh. Politikes se sotme i pelqen t’ja adresoje te gjithe shkakun e fillimit te levizjes demokratike ne Shqiperi studenteve te Tiranes, gje jo vetem e pasakte dhe abuzive, por dhe poshteruese per popullin shqiptar. Kush e njeh sadopak historine e Popullit shqiptar pergjate periudhes 1912 – 1990 dhe zoteron nje informacion mbi mendimin filozofik ne fushen e zhvillimit shoqeror e kupton me lehtesi se ajo qe propogandohet eshte deshire individesh dhe jo nje realitet historik, eshte shprehje e propogandes politike dhe jo ngjarje historike. Eshte e pamundur qe nje shtrese e shoqerise, me prejardhje nga nje shtrese politike, e caktuar nga vete kjo politike, te permbyse vetveten. Pa asnje medyshje pranimi i propogandes politike duhet konsideruar si nje lajthitje e shkences se historise dhe pozicionin e dyshimte te saj. Pa dashur propoganda e sotme shqiptare i heq petet lakrorit dhe tregon konkretisht se si mund te fshihet thelbi i nje ngjarje dhe kush forca politike fshihen pas saj. Tendenca per te fshehur autoret e vertete dhe madhoren te ketij procesi perben piken kulmore te te gjithe propogandes 21 vjecare qe i ka meshuar faktit sikur levizja studentore ishte faktori kryesor qe i hoqi friken shqiptareve. Kam rast t’u tregoj shqiptareve permasat e verteta te atij procesi historike te “larget” dhe kush ishin projektuesit reale, pasi zbatuesit ishim realisht ne shqiptaret. Pra ka qene dikush qe na mori per dore dhe na tregoi se si duhet te veprojme. Pikerisht kete tregim dua te zberthej ne kete artikull duke u kujtuar shqiptareve dinamiken e ngjarjeve te atyre viteve te aferta. Per baze mora periudhen 1988 – 1991 ku dallohet stanjacioni nga ndryshimi. Keto kater vjet jane te afta te zberthejne levozhgen e arres dhe te zbulojne se cfare ka brenda saj. Per nje gje duhet te jemi te sigurte: primare ne kohe nuk ka qene veprimi i politikes shqiptare (gje te cilen e kam analizuar hollesisht ne kuadrin e transformimit te PPSh ne poliparti), por politika europiane. Menyra se si kane ndodhur ngjarjet dhe cfare sollen ato perben objektin e ketij artikulli. Per te mos influencuar sadopak mbi mendimin e shqiptareve nuk do te bej asnje koment te lajmit apo ngjarjes ne kuadrin e marredhenieve nderkombetare.
Ne thelb te problemit une pretendoj se ka pasur nje veprimtari ndryshe te PPSh pergjate periudhes 1988 – 1991 ne raport me praktikat historike te saj dhe politikat e propoganduara te Enver Hoxhes. Fjala behet per lidhjet nderkombetare te partise dhe shtetit shqiptar te cilat jo rralle here rezultojne të jenë ta pavarura nga deshirat e saj. Analizen do ta bejme ne formen e nje ditari duke bere konkluzionet ballafaquese me politikat e brendeshme ne fund per te percaktuar defektin hapsinor te ngjarjes.
Me:
01 janar 1988 – Krijohet ne Tanzani shoqata e miqesise Tanzani – Shqiperi
25 shkurt 1988 – Hapet ne Beograd mbledhja e ministrave te puneve te jashtme te Ballkanit ku merr pjese edhe Shqiperia. Ramiz Alia e pershendeti kete mbledhje me nje telegram te gjate. Fjalen e mori i pari ministri i jashtem shqiptar Reiz Malile, i cili e vuri theksin tek distanca qe superfuqite duhet te relizojne me Ballkanin, duke i dhene rendesi respektimit te te drejtave kombetare e demokratike, emancipimit ekonomik e kulturor te minoriteteve, bashkepunimit midis vendeve te ballkanike ku Shqiperia eshte per nje fqinjesi te mire, per zhvillimin e pavarur dhe stabilitetin e cdo vendi ballkanik.
1 prill 1988 – Me 31 mars 1988 mberriti ne Shqiperi zv/kryeministri Vietnamit Nguyen Van Chinh.
5 prill 1988 – Me 4 prill 1988 nenshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis Shqiperise dhe Vietnamit
8 prill 1988 – Me 7 prill pritet delegacioni kuban i kryesuar nga ministri i Komitetit Shteteror te bashkepunimit ekonomik Ernesto Melendes . Po me 7 prill Turgut Ozal pret delegacionin qeveritar tregetar shqiptar te kryesuar nga ministrja e industries se lehte Vito Kapo. Ku po kete date nenshkruhet protokolli I shkembimeve tregetare midis Turqise dhe Shqiperise.(9 prill 1988).
13 prill 1988 – Ramiz Alia pret sekretarin e pare te partise komuniste kanadeze (M-L)
15 prill 1988 – Ministri i jashtem Reiz Malile viziton Greqine me ftese te kolegut te vet, ku pritet nga e gjithe piramida e shtetit grek.
18 prill 1988 – Ne sesionin e 43 te Komisionit ekonomik per Europen kryetari i delegacionit shqiptar Alfred Papuçiu deklaroi se Shqiperia ishte per zhvillimin e barabarte te marredhenieve ekonomike.
31 maj 1988 – Me 30 maj niset per ne Republiken Federale te Gjermanise ministri prane Keshillit te Ministrave Farudin Hoxha, ku me 1 qershor nenshkruhet marreveshja per bashkepunim ekonomik, industrial e teknik midis Shqiperise dhe RFGj-se (2 qershor).
17 qershor 1988 – Me 15 qershor nenshkruhet ne Tirane dokumenti per shkembimin e mallrave midis Shqiperise dhe Belgjikes.
26 korrik 1988 – Me 25 korrik arriti ne Shqiperi nje delegacion parlamentar zviceran i kryesuar nga kryetari i keshillit kombetar te konfederates se Zvicres, Rudolf Reichling.
31 korrik 1988 – ben nje vizite jo zyrtare ministri i jashtem grek Karolos Papulias ku takohet me ministrin e jashtem shqiptar ne Sarande.
2 gusht 1988 – Arriti me 1 gusht ne Shqiperi ministri i jashtem turk Mesut Jillmaz dhe me 2 gusht neneshkruhet marreveshja per bashkepunim ekonomik, tregetar, industrial e teknik dhe marreveshja per transportin internacional midis Shaiperise dhe Turqise.
12 gusht 1988 – Nenshkruhat ne Hanoi te Vietnamit protokolli i bashkepunimit kulturor, arsimor e shkencor midis Shqiperise dhe Vietnamit.
18 gusht 1988 – Me 17 gusht mberriti ne Tirane zv/ministry I jashtem i Japonise Takujiro Hamada, ku me 18 gusht neneshkruhat marreveshja tregetare dhe e pagesave midis Shqiperise dhe Japonise
–Vendosen marredheniet diplomatike midis Shqiperise dhe Angoles
23 gusht 1988 – me 22 gusht arrin ne vendin tone per nje vizite zyrtare e miqesore Dr; Hans Stercken, Kryetar u komisionit per punet e jashtme te parlamentit te RF te Gjermanise dhe kryetar i keshillit te bashkimit nderparlamentar.
14 shtator 1988 – Me 13 shtator niset per ne RF te Gjermanise ministri i jashtem shqiptar Reis Malile, ku po kete dite neneshkruhet marreveshja per bashkepunim kulturor midis qeverive.
04 tetor 1988 – Me 3 tetor Ministria e jashtme e Hungarise ben komunikaten mbi pavlefshmerine e uljes se nivelit te marredhenieve diplomatike me Shqiperine
12 tetor 1988 – Ben nje vizite miqesore ne Shqiperi deputeti francez Xavier Daniau I cili takoi personalitetet drejtuese te politikes se jashtme, kultures dhe marredhenieve nderkombetare.
18 tetor 1988 – Me 17 tetor ben nje vizite ministri i Punes se Italise Rino Formika.
21 tetor 1988 – Me 20 tetor arriti ne Shqiperi sekretari i shtetit ne Ministrine Federale te bashkepunimit ekonomik te Gjermanise Sigfrid Lengl. Me 21 tetor nenshkruhet marreveshja per bashkepunim teknik midis Shqiperise dhe Gjermanise. Me 23 tetor sekretari largohet.
06 nendor 1988 – Niset per ne Kube nje delegacion qeveritar i kryesuar nga ministry I tregetise se jashtme Shane Korbeci, ku me 08 nendor nenshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitin 1989.
15 nendor 1988 – beri nje vizite pune ne Greqi drejtori i institutit te studimit te marredhenieve nderkombetare Sofokli Lazri ku me 14 nendor pritet nga ministri, i jashtem i Greqise Karolos Papulias.
16 nendor 1988 – Me 15 nendor niset per Beograd Ministri i transporteve Luan Babameto ku po kete date takon kryetarin e komitetit federativ per komunikacionin dhe nderlidhjen e Jugosllavise Dragi Danev.
06 dhjetor 1988 – Me 05 dhjetor mberriti ne Tirane sekretari parlamentar I shtetit ne Ministrine Federale te ekonomise te RF te Gjermanise. Me 06 dhjetor mbahet sesioni i pare i Komisionit te perbashket shqiptaro – gjerman per bashkepunimin ekonomik, industrial e teknik (07 dhjetor 1988). Me 07 dhjetor nenshkruhet ne Tirane protokolli I Komisionit te perbashket per bashkepunim ekonomik, industrial dhe teknik midis RPS te Shqiperise dhe RF te Gjermanise.
– Me 06 dhjetor Ramiz Alia priti delegacionin e PK te Punes Domenikane te kryesuar nga sekretari i pergjithshem i KQ te saj Rafael Caljub Mehia.
14 dhjetor 1988 – Me 14 dhjetor kryeministri i Rumanise Kostandeen Daskalesku priti ministrin e financave te Shqiperise Andrea Nako. Po kete dite neneshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave midis Shqiperise dhe Rumanise per vitin 1989.
18 dhjetor 1988 – Me 17 dhjetor u nis per Beograd nje delegacion qeveritar – tregetar i kryesuar nge ministri i Tregetise se jashtme Shane Korbeci.
20 dhjetor 1988 – Me 19 dhjetor mberriti ne Tirane nje delegacion qeveritar i Republikes se Turqise I kryesuar nga ministri i shtetit i Turqise Mehmet Yazar. Po kete date u mbajt sesioni i pare i komisionit te perbashket shqiptaro – turk per bashkepunim ekonomik, tregetar, industrial dhe teknik. Me 20 dhjetor neneshkruhet protokolli i sesionit te pare te Komisionit te perbashket per bashkepunim ekonomik, tregetar, industrial e teknik(21 dhjetor 1988).
22 dhjetor 1988 – Me 21 dhjetor mberrin ne Tirane ministri i lidhjeve ekonomike me Jashte i Bullgarise Andrea Llukanov. Dhe me 22 dhjetor nenshkruhet marreveshja dhe protokolli mbi bashkepunimin ekonomik, industrial dhe teknik, si dhe protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesat per vitin 1989 midis Shqiperise dhe Bullgarise (23 dhjetor 1988).
31 dhjetor 1988 – Me 30 dhjetor niset per ne Kube nje delegacion e RPS te Shqiperise i kryesuar nga anetari i Presidiumit te Kuvendit Popullor Rahman Hanku. Me 12 janar delegacioni u kthye ne Shqiperi pasi mori pjese ne festimet e 30 vjetorit te revolucionit kubanaz
07 janar 1989 – Me 06 janar niset per Paris ministri i jashtem Reis Malile.
02 shkurt 1989 – Me 01 shkurt u nis per ne Turqi ministri i jashtem Reis Malile.
11 shkurt 1989- Me 10 shkurt arriti ne Shqiperi ministri i tregetise se jashtme te Cekosllovakise Jan Shqerba. Po kete date nenshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave pèr vitin 1989 midis Shqiperise dhe Cekosllovakise.
17 shkurt 1989 – Me 16 shkurt ben nje vizite miqesore jo zyrtare ne Janine Ministri i jashtem i Shqiperise Reiz Malile
18 shkurt 1989 – Me 17 shkurt arriti ne Sarande per nje vizite miqesore jo zyrtare ministri grek Karolos Papulias
26 shkurt 1989 – U nis per Vietnam nje delegacion qeveritar tregetar i kryesuar nga ministri i Ndertimit Ismail Ahmeti. Me 05 mars gazeta njofton per nenshkrimin e protokollit per shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitin 1989 midis Shqiperise dhe Vietnamit.
07 mars 1989 – Me 06 mars mberrin ne Shqiperi nje delegacion qeveritar francez i kryesuar nga drejtori per Europen ne Ministrine e Puneve te Jashtme Zhak Blot. Me 09 mars nenshkruhet protokolli I sesionit te pare te Komisionit te perbashket Shqiptaro – Francez.
09 mars 1989 – Me 08 mars niset per ne Rumani Kryetari I Komisionit te planin te shtetit Niko Gjyzari
10 mars 1989 – Me 09 mars nenshkruhet ne Vjene protokolli per shkembime tregetare per vitin 1989 midis Shqiperise dhe Austrise.
14 mars 1989 – Kryetari i Komisionit te Planint te Shtetit Niko Gjyzari largohet nga Rumania per ne Turqi. Po kete dite gazeta njofton per largimin e Shane Korbecit nga Austria per ne RD Gjermane .
17 mars 1989 – Me 16 mars mberriti ne vendin tone sekretari i Shtetit ne Ministrine Federale te Bashkepunimit ekonomik te RF te Gjermanise Segfrid Lengl. Gazeta e dates 21 mars jep njoftimin se u nenshkrua ne Tirane marreveshja dhe protokolli i bashkepunimit teknik dhe financiar midis RPS te Shqiperise dhe RF te Gjermanise.
22 mars 1989 – Nje delegacion shqiptar niset per ne Japoni i drejtuar nga zevendes ministri i jashtem Muhamet Kapllani. U bisedua per mundesine e bashkepunimit ekonomik, industrial dhe teknik midis dy vendeve
29 mars 1989 – Me 28 mars delegacioni shqiptar i kryesuar nga Muhamet Kapllani arriti ne Kine.
30 mars 1989 – Me 29 mars arriti ne Paris ministri i jashtem i Shqiperise Reis Malile per nje vizite zyrtare dhe miqesore. Ate dite neneshkruhet marreveshja per transportin ajror civil midis Shqiperise dhe Frances.
06 prill 1989 – Mberriti me 05 prill ne vendin tone zv/kryeministri I Rumanise Stefan Andrei
– Po me 05 prill mberrin ne vendin tone nje delegacion i ministries se jashtme te Laosit I krfyesuar nga zv/ministri,i jashtem Soulivong Phrasithideth
– Po me 05 prill nenshkruhet protokolli per transportin rrugor nderkombetar te mallrave midis Shqiperise dhe Jugosllavise.
07 prill 1989 – Me 06 prill nenshkruhet marreveshja per bashkepunim ekenomil, industrial e teknik midis Shqiperise dhe Rumanise.
19 prill 1989 – Perurohet me 18 prill linja ajrore Frankfurt – Tirane – Frankfurt.
20 prill 1989 – Niset me ne Athine nje delegacion qeveritar i kryesuar nga kryetari I Komisionit te Planint te Shtetit Niko Gjyzari.
22 prill 1989 – Mbahet sesioni i dyte i komisionit shqiptaro – grek per bashkepunim ekonomik, industrial, teknik dhe shkencor; Me 21 prill nenshkruhet protokolli I komisionit te perbashket.
09 maj 1989 – Me 08 maj mberrin ne RF te Gjermanise per nje vizite zyrtare e miqesore kryetari I komisionit te perhershem te puneve te jashtme Foto Cami.
19 maj 1989 – Viziton RF te Gjermanise Drejtori i Institutit te studimeve te marredhenieve nderkombetare Sofokli Lazri i cili mbajti nje leksion me teme: Gjendja aktuale ne Ballkan dhe perspektivat e bashkepunimit ne kete zone.
23 maj 1989 – Me 22 maj mberriti ne Shqiperi sekretari I pergjithshem i Ministrise se Puneve te jashtme te Austrise Dr. Thomas Klestil.
– Ne Sofje krijohet shoqata e miqesise bullgaro – shqiptare.
31 maj 1989 – Me 30 maj mberriti ne Shqiperi per nje vizite miqesore nje delegacion italian i rajonit te Pulias i kryesuar nga presidenti i ketij rajoni Xhuzepe Kolosanto.
– Mberriti ne vendin tone, per nje vizite miqesore nje delegacion i Shoqates Kombetare te Partizaneve Italiane (ANPI), i kryesuar nga presidenti i kesaj shoqate senatori Arrigo Boldrini.
03 qershor 1989 – Me 02 qershor u nis per ne Bullgari nje delegacion qeveritar I kryesuar nga kryetari I Komisionit te Planit te Shtetit Niko Gjyzari. Me 03 qershor u nenshkrua Protokolli shtese per shkembimin e mallrave per vitin 1989 midis dy vendeve.
06 qershor 1989 – U nis per ne Rumani ministri, prane Keshillit te Ministrave, Farudin Hoxha
08 qershor 1989 – Mberriti ne vendin tone ministri i jashtem i shtetit palestinez Faruk Kadum
– Me 07 qershor pritet nga ministri i jashtem shqiptar senatori kanades Ernest Leo Golbert
– Niset per nje vizite zyrtare ne Oslo zv/ ministri i jashtem Sokrat Plaka.
13 qershor 1989 – Me 12 qershor mberriti ne Shqiperi nje delegacion parlamentar i Austrise i kryesuar nga bashkekryetari i Asamblese Kombetare Gerulf Stiks.
20 qershor 1989 – Me 19 qershor mberriti ne Tirane ministri i jashtem i RD te Gjermanise Oskar Fisher. Me 20 qershor nenshkruhet marreveshja per bashkepunim ekonomik, industrial dhe tekniko – shkencor, si dhe per bashkepunim ne fushen e shendetesise dhe te shkencave mjekesore midis Shqiperise dhe Gjermanise.
23 qershor 1989 – Me 22 qershor mberriti ne vendin tone zv/sekretari per Punet e Jashtme te Irakut Nazir Hamdun
07 korrik 1989 – Keto dite beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion i Fondit te Kombeve te Bashkuara per Femijet i kryesuar nga drejtori rajonal per Europen Dr Reinhard Y. Freiberg.
12 korrik 1989 – Me 11 korrik mberriti ne vendin tone drejtorja Ekzekutive e Fondit te OKB-se per Aktivitetin e Popullsise (UNFPA) Nafiz Sadik.
19 korrik 1989- Vizitoi vendin tone keto dite Zv/ministri i Komunikacionit dhe Turizmit i RD te Gjermanise Klaus Volf.
20 korrik 1989 – Nje delegacion shqiptar i kryesuar nga zv/ministri i puneve te jashtme Sokrat Plaka merr pjese ne festen e Nikaraguas.
25 korrik 1989 – Me 23 korrik u nis per ne RF te Gjermanise Ministri i Tregetise se jashtme Shane Korbeci.
15 gusht 1989 – Mberriti per nje vizite private ne Shqiperi Nene Tereza, mbajtese e cmimit Nobel.
18 gusht 1989 – Largohet nga Shqiperia kryetari i Asamblese Popullore Kombetare te Algjerise, Rabah Bitat, i cili beri nje vizite miqesore ne vendin tone.
29 gusht 1989 – Me 28 gusht niset per nje vizite zyrtare e miqesore ne Zvicer Kryetari i Kryesise se Kuvendit Popullor Petro Dode.
05 shtator 1989 – Mberrin per nje vizite miqesore prefekti i Kosturit Andrea Vitanioti dhe kryetari i bashkise Andrea Ikonomidhi.
10 shtator 1989 – Me 08 shtator qeveria cekosllovake propozon normalizimin e plote te marredhenieve me Shqiperine. Me 14 shtator qeverite perkatese rane dakort qe midis dy vendeve te ngrihet niveli i perfaqesimit diplomatik ne rang ambasadoresh.
20 shtator 1989 – Vizitoi vendin tone nje delegacion i Dhomes zyrtare te tregetise, industrise dhe lundrimit te Barcelones i kryesuar nga presidenti i saj Hozef Maria Figeras.
26 shtator 1989 – Niset per nje vizite zyrtare e miqesore nje delegacion i Kuvendit Popullor i kryesuar nga sekretari i Presidiumit te Kuvendit Popullor Sihet Tozaj.
27 shtator 1989 – Me 26 shtator mberriti ne vendin tone minister shteti ne Ministrine e Jashtme te RF te Gjermanise Helmut Shefer
28 shtator 1989 – Me 27 shtator mberriti ne vendin tone ministri i Punes, Punesimit dhe i Pergatitjes Profesionale te Frances Zhan-Pier Suason
– Me 27 shtator u nis per ne Bullgari ministri i Tregetise se Jashtme Shane Korbeci.
01 tetor 1989 – Mberriti ne vendin tone sekretari i pergjithshem i Epirit Evgjenio Haritidhis.
03 tetor 1989 – U nis per ne Jugosllavi kryetari i Komitetit Ekzekutiv te KP te rrethit te Tiranes Llambi Gegprifti.
17 tetor 1989 – Mberriti ne vendin tone kryetari i Bashkise se Athines Nikolaos Jorgos Jatrakos.
– Me 15 tetor u nis per ne Rumani ministri i Industrise Ushqimore Jovan Bardhi.
18 tetor 1989 – Me 17 tetor zv/kryeministri Pali Miska priti delegacionin e Ministrise se Bujqesise te Rumanise te kryesuar nga Sekretari i Shtetit ne Ministrine e Bujqesise Kostika Leu.
20 tetor 1989 – Ne sesionin e pare te Komitetit te perbashket shqiptaro – jugosllav per bashkepunim ekonomik e tekniko – shkencor, qe po zhvillonte punimet ne Beograd, u takuan ministri prane Kryesise se Keshillit te Ministrave Farudin Hoxha dhe anetarit te Keshillit Ekzekutiv Federativ te Jugosllavise Nikolla Gashovski. Me 20 tetor neneshkruhet ne Beograd protokolli shqiptaro – jugosllav per bashkepunim ekonomik e tekniko – shkencor.
22 tetor 1989 – Keto dite beri nje vizite private ne Shqiperi zv/ministri i shkencave te Kanadase Roberto Gualtieri.
26 tetor 1989 – Me 25 tetor u nis per ne Itali nje delegacion i Komitetit Kombetar te Veteraneve te Luftes te Popullit Shqiptar i kryesuar nga sekretari i pergjithshem Myqerem Fuga.
29 tetor 1989 – Me 28 tetor nenshkruhet ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis Shqiperise dhe RD te Gjermanise per vitin 1990
02 nendor 1989 – Me 01 nendor u nis per ne Spanje ministri i jashtem i Shqiperise Reis Malile.
07 nendor 1989 – Me 06 nendor mberiti ne vendin tone zv/kryetari i Keshillit te Ministrave Te RD te Gjermanise Horst Zele. Me 07 nendor nenshkruhet protokolli per bashkepunim ekonomik, industrial dhe tekniko – shkencor midis Shqiperise dhe RD te Gjermanise (08 nendor).
09 nendor 1989 – Me 08 nendor beri nje vizite ne vendin tone Ministri i Tregetise se Jashtme te Italise Renato Ruxhero.
– Me 08 nendor mberriti ne vendin tone ministri i puneve te jatshme te Kubes Isidore Malmierka.
11 nendor 1989 – Ne kuadrin e bisedimeve per zbatimin e protokollit te sesionit te pare te Komisionit te perbashket shqiptaro – bullgar vizitoi vendin tone nje delegacion i Industrise Ushqimore te Bullgarise i kryesuar nga zv/ministri i Ministrise se Bujqesise dhe Pyjeve Ivan Savov.
21 nendor 1989 – Me 20 nendor niset per Cekosllovaki nje delegacion qeveritar tregetar i kryesuar nga ministri Shane Korbeci. Me 22 nendor nenshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitin 1990.
07 dhjetor 1989 – Me 06 dhjetor nenshkruhet Konventa Veterinare midis Shqiperise dhe Bullgarise, gjithashtu u nenshkrua edhe nje protokoll per bashkepunimin midis dy vendeve ne fushen e bujqesise per vitet 1990 – 1991. Nenshkrimet u realizuan nga sekretari i Pergjithshem i Ministrise se Bujqesise Sulejmen Pepa dhe per palen bullgare nga zv/ministri i bujqesise Nikolla Fotev.
08 dhjetor 1989 – Vizitoi vendin tone nje delegacion i Bashkimit te Dhomave te Tregetise dhe i Bursave te Mallrave i kryesuar nga presidenti i ketij Bashkimi, Ali Xhoshku. Me 08 dhjetor nenshkruhet programi perkates per vitet 1990-1991. Per palen shqiptare programi u nenshkrua nga drejtor drejtorie ne Ministrine e Jashtme Gudar Toto dhe per palet turke nga drejtori i pergjithshem i Lidhjeve ekonomike dy paleshe ne Ministrine e Puneve te Jashtme te Turqise Erdinc Erdun.
21 dhjetor 1989 – Me 20 dhjetor niset per ne Bullgari nje delegacion qeveritar tregetar i kryesuar nga ministri i Tregetise se Jashtme Shane Korbeci. Me 22 dhjetor nenshkruhet protokolli per shkembimin e mallrave e pagesave midis Shqiperise dhe Bullgarise per vitin 1990 (23 dhjetor).
22 dhjetor 1989 – U nis per ne Libi nje delegacion i Ministrise se Puneve te Jashtme i kryesuar nga zv/ministri Muhamet Kapllani.
17 janar 1990 – Kryeministri Adil Carcani priti drejtorin e pergjithshem te firmes franceze Cegelec duke e vleresuar per nenshkrimin e kontrates mbi levrimin e paisjeve te hidrocentralit te Banjes si dhe bashkepunimin e deritanishem te bere ne hidrocentralin e Komanit.
18 janar 1990 – Me 17 janar nenshkruhet ne Tirane protokolli mbi shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitin 1990 midis Shqiperise dhe Rumanise. Per palen shqiptare protokolli ,u nenshkrua nga zv/ministri Ajet Ylli dhe per palen romune nga zv/ministri i tregetise se jashtme dhe kooperimit ekonomik nderkombetar Stefan Stanku.
– Largohet nga vendi yne senatori italian Xhulio Orlando.
19 janar 1990 – Nenshkruhet ne Tirane marreveshja per transportin nderkombetar rrugor midis Shqiperise dhe Polonise. Per palen shqiptare marreveshja u nenshkrua nga sekretari i pergjishmen i ministrise dhe per palen polake nga ambasadori i Polonise ne Shqiperi Vladislav Ciaston.
25 janar 1990 – Me 24 janar mberriti ne Ankara zv/ministri i Puneve te jashtme Muhamet Kapllani.
26 janar 1990 – Me 25 janar niset per ne Greqi zv/ministri i Puneve te Jashtme Sokrat Plaka.
03 shkurt 1990 – Sot u nenshkrua ne Tirane marreveshja per shkembimin e mallrave midis Shqiperise dhe Egjiptit. Per palen shqiptare marreveshja u nenshkrua nga drejtore drejtorie Alaksandra Collaku dhe per palen egjiptiane nga presidenti i firmes shteterore Misr Eksport – import, Mohamed Ezzeldin El Hariri.
06 shkurt 1990 – Me 05 shkurt mberriti ne Tirane sekretari i Shtetit per punet e jashtme te Finlandes, Ake Wihtol.
08 shkurt 1990 – Kryeministri i Turqise priti me 07 shkurt ministren e Industrise se lehte Vito Kapo.
09 shkurt 1990 – Beri nje vizite ne vendin tone kryetari i shoqates se miqesise Greqi – Shqiperi Vaso Gjeorgjiu
16 shkurt 1990 – Me 15 shkurt mberriti ne vendin tone nje delegacion zyrtar parlamentar i dhomes se deputeteve te Brazilit.
23 shkurt 1990 – Kryeministri italian Xhulio Andreoti priti te derguarin e presidentit te Shqiperise, Sofokli Lazrin.
24 shkurt 1990 – Me 23 shkurt nenshkruhet ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave midis Shqiperise dhe Jugosllavise per vitin 1990. Per palen shqiptare protokolli u nenshkrua nga zv/ministri i Tregetise se jashtme Altin Ylli dhe per palen jugosllave nga zv/sekretari Federativ per Tregetine e Jashtme Xhorxhe haxhimihajllovic.
09 mars 1990 – Me 08 mars nenshkruhet ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis Shqiperise dhe Vietnamit nga zv/ministrat perkates.
13 mars 1990 – Me 12 mars u nis per ne Bullgari Ministri i jashtem Reiz Malile. Me 13 mars nenshkruhet ne Sofje marreveshja qeveritare midis Shqiperise dhe Bullgarise per bashkepunim kulturor dhe shkencor. Nenshkriumi u be nga ministrat e jashtemperkates.
16 mars 1990 – Me 15 mars nenshkruhet ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis Shqiperise dhe Hungarise per vitin 1990. Marreveshja u nenshkrua nga zv/ministrat e Tregetise se jashtme perkatese.
23 mars 1990 – Viziton Shqiperine drejtori i pergjithshem i gazetes algjeriane “El – Muxhahid”
25 mars 1990 – U nis per ne Egjipt zv/kryeministri dhe ministri i bujqesise Pali Miska. Me dt 30 mars kthehet ne Shqiperi (31 mars).
08 prill 1990 – Mberriti ne Tirane senatori italian Paolo Emilio Taviani
19 prill 1990 – U nis per ne Sofje nje delegacio qeveritar i kryesuar nga kryetari i Komisionit te Planit te Shtetit, Niko Gjyzari. U nenshkrua protokolli i bashkepunimit ekonomik, industrial e teknik midis qeverive perkatese nga Niko Gjyzari dhe ministrja e Tregetise se brendeshme Ekaterina Marinova (21 prill).
22 prill 1990 – Me 21 prill u nenshkrua ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis qeverive; Protokolli u nenshkrua nga zv/ministri i Tregetise se jashtme Altin Ylli dhe zv/ministri i Marredhenieve Ekonomike me Jashte Stanisllav Amanovic.
26 prill 1990 – Shqiperia aderon ne Konventen e Barcelones.
09 maj 1990 – Me 08 maj arriti ne Shqiperi zv/sekretari i Pergjithshem i OKB-se, Administrator i Programit te Kombeve te Bashkuara per zhvillimin, William H. Drejper.
12 maj 1990 – 11 maj mberriti ned vendin tone Sekretari i pergjithshem i OKB-se Havier Perez de Kuelar.
13 maj 1990 – Me 12 maj niset per ne Norvegji nje delegacion i vendit tone i kryesuar nga Farudin Hoxha.
18 maj 1990 – Nenshkruhet ne Paris, me 17 maj, protokolli shqiptaro – francez i mbledhjes se sesionit te dyte; Protokolli u nenshkrua nga zv/ministri i Tregetise se Jashtme Kostandin Hoxha dhe per palen franceze nga ministri fuqiplote, drejtor per Europen ne Ministrine e Puneve te Jashtme, Zhak Plot.
20 maj 1990 – Me 19 maj mberriti ne vendin tone per nje vizite zyrtare e miqesore ministri i Puneve te Jashtme te Bullgarise Bojko Dimitrov. Po kete dite u nenshkrua marreveshja per lundrimin detar tregetar si dhe bashkepunimi midis ATSh dhe BTA-se midis Shqiperise dhe Bullgarise; Marreveshja u nenshkrua nga ministrat perkates te te dy vendeve ndersa bashkepunimi nga drejtori i ATSh Taqo Zoto dhe per palen bullgare nga zv/drejtori i BTA-se Ivo Indzhev.
24 maj 1990 – Keto dite beri nje vizite ne Algjeri kryetari i Bashkimit te gazetareve te Shqiperise dhe kryeredaktori i Zerit te Popullit, Marash Hajati.
26 maj 1990 – Nje delegacion i Ministrise se Bujqesise te Republikes Egjiptiane vizitoi Shqiperine ku u bisedua mbi detyrat e porotokollit te bashkepunimit.
29 maj 1990 – Me 28 maj mberriti ne vendin tone nje delegacion i Komisionit per Punet e jashtme te Parlamentit italian i kryesuar nga Flaminio Pikoli.
– Me 28 maj mberriti ne vendin tone kongresisti amerikan Tom Lantosh.
– Mberriti ne vendin tone nje delegacion i veteraneve te Danimarkes i kryesuar nga presidenti i Shoqates se Invalideve te luftes per clirimin e Kopenhagenit Frede Klitgrad.
30 maj 1990 – Me 29 maj filloi ne Tirane mbledhja e Ministrave te Energjitikes te Shteteve te Ballkanit.
06 qershor 1990 – Shqiperia mori pjese si vezhguese ne mbledhjen per ceshtjet humanitare te Konferences per Sigurimin dhe Bashkepunimin Europian, e cila u hap me 05 qershor.
07 qershor 1990 – Me 06 qershor arriti ne Shqiperi zv/sekretarja e Ministrise se Shendetesise te Italise.
12 qershor 1990 – Me 11 qershor u nis per nje vizite te shkurter pune ne France dhe RF te Gjermanise zv/ministri i Puneve te jashtme Muhamet Kapllani.
15 qershor 1990 – Me 14 qershor mberriti ne vendin tone Sekretari i Shtetit ne Ministrine Federale te Bashkepunimit Ekonomik te RF te Gjermanise Sigfrid Lengl.
19 qershor 1990 – Viziton vendin tone kryetari i Bashkise se Janines Filippas Filios.
24 qershor 1990 – Me 22 qershor nenshkruhet ne Kajro programi i shkembimeve kulturore, shkencore e teknike midis Shqiperise dhe Egjiptit.
26 qershor 1990 – Me 25 qershor niset per ne Turqi Kryeministri i Shqiperise Adil Carcani.
29 qershor 1990 – Me 28 qershor mberriti ne vendin tone zv/sekretari i pergjithshem i OKB-se Gerald Hinteregger.
30 qershor 1990 – Me 29 qershor presidenti i Bullgarise Peter Mlladenov priti te derguarin e kryetarit te Presidiumit te Kuvendit Popullor, Sofokli Lazrin.
04 korrik 1990 – Me 03 korrik ministri i jashtem i Zvicres priti zv/ministrin e jashtem te Shqiperise Muhamet Kapllanin i cili ndodhej ne Zvicer per nje vizite te shkurter pune.
06 korrik 1990 – Mberriti ne vendin tone senatori italian Franko Salvi.
10 korrik 1990 –Me 09 korrik arriti ne vendin tone i derguari i posacem i Sekretarit te Pergjithshem te OKB-se .
– Keto dite beri nje vizite ne vendin tone zv/drejtori i pergjithshem i ANEA ne Vjene Dr Noramly bin Muslim me bashkeshorten.
11 korrik 1990 – Shqiperia pranohet si vezhguese ne mbledhjen e komitetit pergatitor te takimit te nivelit te larte te KSBE.
18 korrik 1990 – Me 17 korrik nenshkruhet ne Pekin protokolli i bashkepunimit ekonomik midis Shqiperise dhe Kines.
31 korrik 1990 – Jepet deklarata e perbashket shqiptaro – sovietike dhe nenshkruhet protokolli i normalizimit te marredhenieve midis Shqiperise dhe Bashkimit Sovietik..
– Me 30 korrik ministri i Jashtem i Shqiperise priti zv/ministrin e jashtem te Bashkimit Sovietik Julij A. Kvicinski.
04 gusht 1990 – Shqiperia pranohet si vezhguese ne bisedimet e Vjenes per “Krijimin e masave te Sigurimit dhe Besimit” ne Europe.
16 gusht 1990 – Me 14 gusht 1990 nenshkruhet ne Havane marreveshja midis ATSH dhe agjensise se Lajmeve te Kubes “PRENSA LATINA”. Marreveshjet u firmosen nga drejtoret perkates.
21 gusht 1990 – Me 19 gusht arriti ne Tirane nje delegacion i Komisionit te Kongresit te SHBA per Sigurimin dhe Bashkepunimin ne Europe.
23 gusht 1990 – Me 22 gusht kryeministri shqiptar priti zv/valiun e Stambollit Erdogan Izgi, i cili ndodhej ne Shqiperi per nje vizite miqesore.
– Me 22 gusht mberriti ne Shqiperi zv/ministri i jashtem kinez Tian Zengpei.
30 gusht 1990 – Me 29 paradite delegacioni parlamentar finlandez u takua me sekretarin e Presidiumit te Kuvendit Popullor Sihat Tozaj dhe, ne vazhdim po ate dite, me ministrin e Jashtem Reiz Malile dhe Ministrin e Tregetise se Jashtme.
01 shtator 1990 – Me 31 gusht u nenshkrua ne Moske protokolli per shkembimin e mallrave midis Shqiperise dhe BRSS. Marreveshja u nenshkrua nga zv/ministrat e tregetive te jashtme perkatese Kostrandin Hoxha dhe E. I. Osadcuk.
07 shtator 1990 – Me 06 shtator mberriti ne vendin tone nje delegacion i Senatit te Shteteve te bashkuara Meksikane i kryesuar nga senatori Alfredo Toski Fernandez de Lara.
08 shtator 1990 – Juan Eskalona Reguera, Kryetar i Asamblese Popullore te Republikes se Kubes priti priti kryetarin e delegacionit shqiptar, ministrin e Drejtesise Enver Halilin.
11 shtator 1990 – U kthye ne Atdhe delegacioni i Komitetit Ekzekutiv te KP te Rrethit te Tiranes i kryesuar nga Llambi Gegprifti i cili mori pjese ne takimin e kryetareve te bashkive te kryeqyteteve te Ballkanit ne Athine.
15 shtator 1990 – Nga 12 shtatori deri me 14 shtator zhvilloi punimen ne Bukuresht mbledhja e zv/ministrave te jashtem te shteteve ballkanike.
16 shtator 1990 – Jepet deklarata e Keshillit te Ministrave per pjesmarrjen e Shqiperise ne KSBE.
– Me 14 shtator beri nje vizite ne Bukuresht zv/ministri i jashtem Muhamet Kapllani.
21 shtator 1990 – Me 20 shtator mberriti ne vendin tone nje delegacion i Komunitetit Europian i perbere nga drejtore politike te ministrive te puneve te jashtme te Italise, Irlandes, dhe Luksemburgut.
22 shtator 1990 – Beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion kuban i Institutit per Miqesine me Popujt i kryesuar nga zv/presedentja e ketij instituti Eva Seaone
25 shtator 1990 – Me 24 shtator niset per ne Nju Jork Kryetari i Presidiumit te Kuvendit Popullor Ramiz Alia.
– U nis per ne Sofje nje delegacion i Komitetit shqiptar per Mirekuptim dhe Bashkepunim ballkanik i kryesuar nga kryetari i ketij komiteti prof. Dhimiter Shyteriqi.
26 shtator 1990 – Keto dite beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion i Institutit te Radiotelevizionit Kuban i, kryesuar nge zv/presidentja e ketij Instituti Josefa Bracero.
28 shtator 1990 – Nga 26 – 27 shtator Asambleja Parlamentare e Keshillit te Europes organizoi ne Stratsburg nje diskutim mbi problemet qe kane te bejne me Konferencen per Sigurimin dhe bashkepunimin ne Europe, ku me ftese te kesaj asambleje mori pjese si vezhguese edhe nje delegacion i Kuvendit Popullor i RPS te Shqiperise i kryesuar nga Aranit Cela, deputet.
29 shtator 1990 – Nga data 25 – 28 shtator beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion i Kryqit te Kuq te RF te Gjermanise i kryesuar nge sekretari i pergjithshem Johan Vilhelm Romer.
03 tetor 1990 – Mberrit ne vendin tone zv/ministri i jashtem i Italise senatori Ivo Butini.
16 tetor 1990 – U nis per ne RS te Vietnamit nje delegacion i Komitetit te Shkences dhe teknikes i kryesuar nga kryetari Ajet Ylli.
– Me 15 tetor mberriti ne vendin tone nje delegacion i ministrise se puneve te jashtme te Suedise i kryesuar nga nensekretari i shtetit per punet e jashtme Torsten Orn.
– Me 15 tetor mberrit ne vendin tone nje delegacion qeveritar jugosllav i kryesuar nga anetari i Keshillit Ekzekutiv te RSF te Jugosllavise dhe kryetar i pales jugosllave ne komitetin e perbashket shqiptaro – jugosllav Nikolla Gashovski. Me 18 tetor nenshkruhet protokolli shqiptaro – jugosllav i sesionit te dyte. Protokolli u nenshkrua nga Farudin Hoxha dhe Nikolla Gashovski.
20 tetor 1990 – Me 19 tetor u nis per ne Kube nje delegacion qeveritar tregetar i kryesuar nga Shane Korbeci.
24 tetor 1990 – Me 23 tetor mberriten ne vendin tone delegacionet e ministrave te jashtme te Ballkanit.
25 tetor 1990 – Filloi mbledhja e ministrave te jashtem te vendeve te Ballkanit.
– Njoftohet se zv/kryeministri kubanez priti ministrin e Tregetise se jashtme te Shqiperise Shane Korbeci.
26 tetor 1990 – Botohet komunikata e perbashket e ministrave te jashtem te Ballkanit dhe nje mesazh i mbledhjes se ministrave te jashtem te Ballkanit per takimin e Nivelit te larte te KSBE-se.
Kryetari i Shoqates Japoni – Shqiperi, Masao Nakaxhima, vizitoi vendin tone.
02 nendor 1990 – Me 01 nendor mberrit ne vendin tone sekretari i Shtetit te Departamentit te Jashtem te Zvicres Klaus Jakobi dhe me 02 nendor perfunduan bisedimet midis dy delegacioneve.
07 nendor 1990 – Mesohet se me dt. 05 dhe 06 nendor u zhvilluan ne Rome bisedimet midis delegacionit shqiptar, te kryesuar nga zv/ministri i jashtem Muhamet Kapllani, dhe delegacionit britanik, te kryesuar nga zv/sekretari i shtetit Majkell Tait.
– Me 06 nendor zv/ministri i jashtem Muhamet Kapllani takohet me zv/ministrin e jashtem italian Klaudio Vitalone.
10 nendor 1990 – U nis per ne Japoni ministri i jashtem Reis Malile per te marre pjese ne ceremonine e kurorezimit ne fron te perandorit te Japonise Akihito.
– Keto dite u nenshkrua ne Phenian protokolli i sesionit te 16-te te bashkepunimit tekniko – shkencor midis qeverise se RPS te Shqiperise dhe qeverise se RDP te Korese.
14 nendor 1990 – Me 13 nendor u nenshkrua ne Tirane marreveshja midis qeverise se RPS te Shqiperise dhe qeverise se RDP te Korese per shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitet 1991 – 1995; Mareveshja dhe protokolli u nenshkruan nga zv/ministrat perkates te tregetise se jashtme.
17 nendor 1990 – Njoftohet se Shqiperia qderoi ne marreveshjen per bashkepunim ne fushen e turizmit ne rajonin e Ballkanit.
20 nendor 1990 – Ministri i Jashtem i Shqiperise Reis Malile u nis per ne Paris per ta marre pjese, me cilesine e vezhguesit, ne takimin, e nivelit te larte te shteteve pjesmarrese ne Konferencen mbi Sigurimin e Bashkepunimin ne Europe, qe mbahet ne Paris nga 19-21 nendori.
21 nendor 1990 – Me 20 nendor u nis per ne Jugosllavi ministri i Tregetise se Brendeshme Pajtim Ajazi per te marre pjese ne Konferencen e 23-te Ballkanike te Turizmit, qe zhvillohet ne Beograd nga 21-25 nendori.
22 nendor 1990 – Me 21 nendor mberriti ne vendin tone ministri i Shendetesise i Republikes Turke Halil Sivgin.
23 nendor 1990 – Keto dite bene nje vizite ne vendin tone anetaret e Komisionit te Jashtem te parlamentit hungarez Jozsef Mosz dhe Sabor Roszik
– Me 22 nendor nenshkruhet ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave per vitin 1991 midis Shqiperise dhe dhe Republikes Federative Ceke e Sllovake; nenshkrimi i be nga ministrat e Tregetise se Jashtme te vendeve perkatese.
24 nendor 1990 – Me 23 nendor mberriti ne vendin tone nje delegacion i Federates se Sindikatave te Vietnamit i kryesuar nga presidenti i kesaj federate Nguyen Van Tu.
– Nje grup gazetaresh shqiptare beri nje vizite ne Turqi.
28 nendor 1990 – Me 27 nendor u nis per ne Itali nje delegacion qeveritar Ekonomik i kryesuar nga ministri i Tregetise se Jashtme Shane Korbeci. Me 28 nendor nenshkruhet protokolli midis Shqiperise dhe Italise per bashkepunim ekonomik, industrial e teknik. Nenshkrimi u be nga ministrat perkates te Tregetise se Jashtme, per palen italiane nga Renato Ruxhero.
02 dhjetor 1990 – Arriti ne vendin tone Nene Tereza.
04 dhjetor 1990 – Me 03 dhjetor mberriti ne vendin tone zv/ministri i Puneve te jashtme te Libise Husni Mohamed Shaban.
08 dhjetor 1990 – Me 07 dhjetor u nenshkrua protokolli per zbatimin e marreveshjes per transportin rrugor nderkombetar me Turqine. Per palen shqiptare protokolli u nenshkrua nga sekretari i pergjithshem i Ministrise se Transporteve Ferdinand Trako, ndersa per palen turke nga ndihmes sekretari ne Ministrine e Transporteve Muammer Isikoglu.
11 dhjetor 1990 – U nis per ne Kube ministri i jashtem, Reis Malile me ftesa te ministrit perkates kubanes Isidoro Malmierka.
12 dhjetor 1990 – Me daten 10 dhetor u zhvilluan, ne Havane, bisedime midis ministrave te Jashtem te Shqiperise dhe Kubes.
13 dhjetor 1990 Me 12 dhjetor mberriten ne Tirane delegacionet qe do te marrin pjese ne mbledhjen e zyrtareve te larte te Ministrive te Transporteve te shteteve te Ballkanit;
15 dhjetor 1990 – Me 13 dhjetor ministri i jashtem i Shqiperise u nis per nje vizite njeditore ne Shtet e Bashkuara te Meksikes.
– Me 13-14 dhjetor u zhvillua ne Tirane sesioni i pare i Komisionit te Perbashket shqiptaro – bullgar per bashkepunim tekniko – shkencor dhe u nenshkrua protokolli midis dy vendeve per vitet 1990 – 1991; Per palen shqiptare protokolli u nenshkrua nga sekretari i pergjithshem i Ministrise se ndertimit Leonard Nano, ndersa per palen bullgare nga drejtori i pergjithshem ne Ministrine e Industrise e te teknologjise, Bojko Georgiev.
– Me daten 12 dhjetor u nenshkrua ne Budapest marreveshja ndermjet Qeverise se RPS te Shqiperise dhe Qeverise se R. Hungareze; Per palen shqiptare protokolli u nenshkrua nga zv/ministri Altin Ylli dhe per palen hungareze nga zv/sekretari i shtetit te Ministrise se lidhjeve nekonomike nderkombetare, Berenyi Lajos.
16 dhjetor 1990 – Me 15 dhjetor ministri i jashtem shqiptar i dha fund vizites ne Meksike dhe u nis per ne Argjentine.
18 dhjetor 1990 – Nga 11 – 17 dhjetori beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion i Parlamentit Europian i kryesuar nga anetari i Komisionit politik te ketij parlamenti Aleksander Langer.
– Keto dite beri nje vizite ne vendin tone nje delegacion i Komitetit Nderkombetar te Kryqit te Kuq i kryesuar nga i deeleguari i pergjithshem i ketij komiteti per Europen dhe Ameriken e Veriut Tuierry Germond
– Me 17 dhjetor u nenshkrua ne Tirane protokolli per shkembimin e mallrave dhe pagesave midis Shqiperise dhe Kines. Per palen shqiptare protokolli u nenshkrua nga zv/ministri i Tregetise se Jashtme Kostandin Hoxha dhe e organizatave e shoqatave politike me numer 7442 date 17.12.1990;
20 dhjetor 1990 – U zhvilluan bisedimet shqiptaro – britanike ne Gjeneve.
– Me 19 dhjetor u nis per ne Jugosllavi ministri i Tregetise se Jashtme Shane Korbeci.
– Me 19 dhjetor miratohet kerkesa per formimin e Partise Demokratike.
22 dhjetor 1990 – Me 21 dhjetor u nenshkrua ne Beograd Marreveshja ndermjet Shqiperise dhe Jugosllavise per periudhen 1991 – 1995. Protokolli per shkembimin e mallrave e sherbimeve per periudhen e 1991 si dhe marreveshja per shkembimet tregetare ne zonat kufitare. Dokumentat u nenshkruan nga ministrat perkates.
26 dhjetor 1990 – U nenshkrua keto dite dokumenti perkates per krijimin e bankes se Perbashket Shqiptaro – Zvicerane Iliria bank.
27 dhjetor 1990 U nis per ne Rumani nje delegacion qeveritar tregetar i kryesuar nga Ministri i Tregetise se jashtme Shane Korbeci. Po kete date nenshkruhet marreveshja tregetare per shkembimin e mallrave dhe pagesave per periudhen 1991 – 1993 dhe protokolli i shkembimit te mallrave dhe pagesave per vitin 1991. Dokumentat u nenshkruan nga ministrat perkates.
05 janar 1991 – Mberriti ne vendin tone nje delegacion ekonomik sovjetik i perfaqesuar nga punonjes te ministrise se Lidhjeve Ekonomike me jashte dhe Komisionit te Planint te Shtetit te B.S.
08 janar 1991- U nis per ne Finlande zv/ministri i Puneve te Jashtme Sokrat Plaka.
– Me 07 janar mberriti ne vendin tone nje delegacion qeveritar turk i kryesuar nga ministri i Shtetit Ishin Celebi. Me 10 janar nenshkruhet protokolli midis qeverive nga ana e ministrave perkates (11janar).
11 janar 1991 – Mberriti ne vendin tone presidenti i kompanise gjermane “Rukert”
12 janar 1991 – Me 11 janar beri nje vizite pune ne Shqiperi zv/ministri i Ministrise se Lidhjeve Ekonomike me Jashte te Bashkimit Sovietik. Me 12 janar nenshkruhet marreveshja e bashkepunimit midis dy vendeve si dhe protokolli per bashkepunim tregetaro – ekonomik per vitin 1991.
-Me 11 janar u nis per ne Hungari Sekretari i Pergjithshem i Keshillit te Ministrave Fatos Nano
13 janar 1991- Kerkohet anetaresimi i Bankes se Shtetit Shqiptar ne FMN dhe BB.
– Ramiz Alia priti presidentin e firmes italiane “Italtreit”, Rafaelo Fellah.
15 janar 1991 – Me 13-14 janar beri nje vizite zyrtare dhe miqesore ne Shqiperi Kryeministri i Greqise Kostandin Micotaqis. Gjate vizites u nenshkruan edhe marreveshja mbi lundrimin detar – tregetar dhe marreveshja per bashkepunimin ne fushen e turizmit.
23 janar 1991 – U nis per ne RP te Kines ministri i jashtem Reis Malile. Ne pekin nenshkruhet marreveshja mbi bashkepunimin ne fushen e kultures, arsimit e te shkences. Gjithashtu u nenshkrua dhe marreveshja per beshkepunimin midis RTv shqipatr dhe atij kinez.Marreveshjet u nenshkruan nga ministrat perkates(26 janar).
29 janar 1991 – Me 28 janar u takuan ne Berne ministri i jashtem Reis Malile dhe ministri i jashtem i Zvicres, dhe zv/president, Rene Felber.
31 janar 1991 – Me 30 janar mberriti ne vendin tone Sekretari i shtetit te MPJ te Rumanise, anetar i qeverise, Romulos Neagu.
02 shkurt 1991- Me 01 shkurt Presidenti i Republikes Turke priti zv/kryeministrin shqiptar Shkelqim Cani, i cili ndodhet per nje vizite pune ne Turqi.
– Me 01 shkurt mberriti ne Tirane nje delegacion i Ministrise se Puneve te Jashtme te Japonise i drejtuar nga zv/drejtori i pergjithshem politik ne Ministrine e Jashtme japoneze Yusha Takashima, etj.
03 shkurt – Zv/ministri i Puneve te Jashtme te B.S. priti perfaqesuesit e Ministrise se Puneve te Jashtme te Shqiperise te cilet bene nje vizite pune per pergatitjet e hapjes se ambasades shqiptare ne Moske.
07 shkurt 1991 – Me daten 05 shkurt u nenshkrua ne Kajro mareveshja per shkembimin e mallrave per vitin 1991 ndermjet dy ministrive te tregetise se jashtme.
09 shkurt 1991 – Mberriti ne Tirane me 08 shkurt nje delegacion i Ministrise se Jashtme te Italise.
12 shkurt 1991 – Nje delegacion i Bankes se Shtetit Shqaiptar u nis per ne Uashington, i kryesuar nge Drejtori i pergjithshem Niko Gjyzari.
17 shkurt 1991 – Me 16 shkurt u nis per ne Bruksel nje delegacion i Ministrise se Punave te jashtme i kryesuar nga drejtori i drejtorise per bashkepunimin shumepalesh Petraq Pojani.
20 shkurt 1991 – Me 18 shkurt u zhvilluan bisedime midis delegacionit te MPJ te Shqiperise dhe Kumunitetit Europian.
22 shkurt 1991 – Me 21 shkurt mberriti ne vendin tone kryetari i Lidhjes Demokratike te Kosoves, Ibrahim Rugova.
01 mars 1991 – Shqiperia i propozon Komunitetit Europian perfundimin e nje marreveshjeje mbi tregetine dhe bashkepunimin duke i drejtuar ketij Komuniteti edhe nje kerkese per ndihme umanitare ushqimore.
03 mars 1991 – Presidenti i Turqise Turgut Ozal takohet me zv/kryeministrin Shkelqim Cani.
– Me 02 mars 1991 arriti ne Tirane kryetari i Sesionit te 45-te te Asamblese se Pergjithshme te OKB-se, Guido de Marko.
– Me 02 mars mberriti ne Tirane bamirësja Nene Tereza.
05 mars 1991 – Me 04 mars mberriti ne vendin tone nje delegacion i Parlamentit italian i kryesuar nga kryetari i Komisionit te Puneve te Jashtme te Dhomes se deputeteve te ketij parlamenti Flaminio Pikoli.
– Mberriti ne vendin tone nje mision pune i Fondit Monetar Nderkombetar.
08 mars 1991 – Me 07 mars mberriti ne vendin tone nje delegacion i Federates Nderkombetare te Helsinkit.
– Presidiumi i Kuvendit Popullor ka ftuar per te marre pjese ne zgjedhjet e 31 Marsit delegacione vezhguesish.
– Me 07 mars mberriti ne vendin tone ish kongresisti amerikan Xhozef Dioguardi.
12 mars 1991 – Me 11 mars vizitoi vendin tone zv/kryetari i Keshillit te Ministrave te Italise Klaudio Marteli.
– 11 mars mberriti ne vendin tone nje delegacion i OKB-se i kryesuar nga Stefano De Mistura, i derguari i posacem i Sekretarit te Pergjithshem te OKB-se.
13 mars 1991 – Niset, me 12 mars, per ne Itali Ministri i Jashtem Muhamet Kapllani.
16 mars 1991 – Nenshkruhet me 15 mars ne Uashington memorandumi i mirekuptimit midis qeverise se RPS te Shqiperise dhe qeverise se SHBA lidhur mez rivendosjen e marredhenieve diplomatike.
17 mars 1991 – Krijohet shoqata Shqiperi – Izrael.
20 mars 1991 – Me 19 mars mberriti ne vendin tone sekretari kombetar i Partise Republikane Xhorxhio La Malfa.
– Mberiten ne vendin tone, me 19 mars, funksionare te departamentit te Shtetit te SHBA, ne kuadrin e hapjes se ambasades amerikane ne Shqiperi.
– Me 19 mars mberriti ne Shqiperi zv/ministri i Jashtem i Vatikanit Klaudio Celi.
22 mars 1991 – Me 21 mars mberiti ne vendin tone per nje vizite zyrtare triditore zv/sekretari i shtetit te MPJ te Hungarise.
24 mars 1991 – Me 23 mars krijohet shoqata e miqesise Shqiperi – Gjermani.
28 mars 1991 – Keto dite vizitoi vendin tone nje delegacion i Komunitetit te San Egidios.
29 mars 1991 – Mberiten ne vendin tone delegacionet e huaja per te asistuar ne zgjedhjet pluraliste te 31 marsit.
30 mars 1991 – Mberriten ne vendin tone delegacionet e huaja parlamentare per te marre pjese ne zgjedhjet pluraliste parlamentare te 31marsit.
– U nis per ne Antalia te Turqise Nje delegacion qeveritar i kryesuar nga kryetari i Komisionit te Planit te Shtetit, Leontiev Cuci.
06 prill 1991 – Mberiten ne vendin tone nje grup ekspertesh te zyres Amerikane per ndihmet Humanitare.
09 prill 1991 – U krijua shoqata e miqesise Shqiperi – SHBA.
14 prill 1991 – Kryetari i Keshillit te Ministrave Fatos Nano priti delegacionin e Asamblese Parlamentare te Keshillit te Europes.
21 prill 1991 – Beri nje vizite ne vendin tone nje grup afaristesh italiane.
23 prill 1991 – Me 21 prill u nis per ne Itali nje delegacion qeveritar i kryesuar nga Sekretari i Pergjithshem i K.M. Aleks Luarasi.
– Me 21 prill mberriti ne vendin tone nje mision pune i Bankes Boterore i kryesuar nga Adil Kanan.
– Me 21 prill Ramiz Alia priti kryetarin e grupit te shoqerive Rexol, Ser Leon Taman. Këtu vlen të përmendet, sipas internetit, se shoqëritë Rexol merren me pastrimet kimike të sipërfaqeve te ndotura; me veprimtari në funksion të ruajtjes së ambientit.
26 prill 1991 – Me 25 prill nenshkruhet ne Pekin nje marreveshje kredie midis Shqiperise dhe Kines
30 prill 1991 – Nga data 18 – 28 prill nje grup specialistesh sovietike te ekonomise zhvilluan bisedime me specialistet shqiptar te kesaj fushe.
05 maj 1991 Krijohet shoqata e miqesise Shqiperi – Bashkimi Sovietik.
07 maj 1991 – U nis per ne Rumani nje delegacion parlamentar i kryesuar nga Xhelil Gjoni.
– Mberriti ne vendin tone misioni i dyte i fondit monetar Nderkombetar
08 maj 1991 – Shkembehen mesazhe midis ministrave te Jashtem te Shqiperise dhe Greqise.
09 maj 1991 – Mberriti ne vendin tone Kryetari i Komisionit te Keshillit te Europes “Demokracia nepermjet ligjit”, anetar i Parlamentit Europian Prof Antonio La Pergola..
14 maj 1991 – U nis per ne Londer nje delegacion qeveritar i kryesuar nga kryeministri Fatos Nano. Ne perberje te delegacionit ishte dhe ministri i jashtem Muhamet Kapllani.
15 maj 1991 – Krijohet shoqata e miqesise Shqiperi – Greqi
16 maj 1991 – Delegacioni qeveritar shqiptar ndaloi ne Itali ku u takua me zyrtaret me te larte italiane.
26 maj 1991 – Ministri i kultures Moikom Zeqo, me 24 maj, pritet nga Presidenti Turk Turgut Ozal.
28 maj 1991 – Me 27 maj arriti ne Shqiperi misioni i dyte i Bankes Boterore i kryesuar nga Frank Lysy.
– Vendosen marredhenie diplomatike midis Shqiperise dhe Shtetit te pavarur te Papuas dhe Guinese se Re
29 maj 1991 – Me 28 maj u zhvilluan bisedime ne Ministrin e Puneve te Jashtme midis delegacioneve te Greqise, te kruesuar nga zv/sekretari i pergjithshem E. Megalokonomu, dhe delegacionit shqiptar, i kryesuar nga Bashkim Dino.
30 maj 1991 – Duke filluar nga data 29 maj rivendosen marredheniet diplomatike midis Shqiperise dhe Britanise se Madhe.
01 qershor 1991 – Me 31 maj mberriti ne Hungari ministri i Puneve te Jashtme Muhamet Kapllani.
– Me dt. 29 maj u nenshkrua ne Hanoi marreveshja 5 vjecare midis Shqiperise dhe Vietnamit si dhe protokolli i shkembimit te mallrave dhe pagesave.
02 qershor 1991 – Me 01 qershor, pas Hungarise, Ministri i jashtem Muhamet Kapllani vizitoi Kroacine.
04 qershor 1991 – Keto dite beri nje vizite ne Shqiperi nje delegacion maqedonas i arkivave
– U krijua shoqata e miqesise Shqiperi – Kine.
07 qershor 1991 – Me 06 mberriti ne vendin tone At Artur Liolin.
Krijohet shoqata e miqesise Shqiperi – Austri.
09 qershor 1991 – Me 07 qershor takohen nje Gjeneve delegacionet e ministrive te Puneve te jashtme te Shqiperise dhe Britanise se Madhe.
* 1-Datat e para dhe datat ne kllapa, me bold, jane datat e publikimeve te gazetes “Zëri i Popullit”, gjithashtu i konsiderojme te gjitha lajmet e dhena nga kjo gazete si reale dhe jo te sajuara
2-Ne veprimtarine nderkombetare te PPSh dhe qeverise se saj nuk kemi permbledhur delegacionet artistike dhe ato te bashkimeve profesionale, ndersa vizitat e Nene Terezes i kemi grupuar ne marredheniet Vatikan – Shqiperi.
Mbi bazen e ketij materiali ndertojme tabelat grafike te meposhtme per te kater vitet e parapara dhe nxjerrim keto rezultate (nenvizimet tregojne vendet ish komuniste, ku kemi perfshirë edhe marrëdheniet ne Ballkan):
1988 1989 1990 1991(6 mujori pare)
1-Marredhenie gjithsej 30 58 107 68
2-Me vendet ish komuniste 10 20 38 16
3-Me vendet kapitaliste 20(10) 38(17) 69(32) 52(34)
(Ne kllapa jane marredheniet me vendet e zhvilluara kapitaliste)
Nuk e besojme se ka veshtiresi ne te kuptuarin e ketij materiali permbledhes, qe gjithsesi nuk permban arbitraritet nga ana e jone. Permbledhja dhe specifikimi i marredhenieve te jashtme te qeverise dhe PPSh tregon se PPSh, gjate kesaj periudhe, nuk ka asnje lidhje te vecante me vendet ish komuniste. Ne kete menyre bie poshte ideja sikur Shqiperia ka qene nje vend komunist, qofte dhe i vecante, te pakten pergjate kesaj periudhe. Ndarja e marredhenieve ne funksion te vendeve me organizim shoqeror te pretenduar cilesor tregon se marredheniet me te zhvilluara kane qene me vendet kapitaliste. Dhe nje specifikim i metejshem i ketyre vendeve te fundit tregon se marredheniet me te ngushta te PPSh kane qene me vendet kapitaliste qe bejne ligjin ne bote dhe detyrimisht edhe ne Shqiperi. Me fjale te tjera kjo do te thote se vdekjen e PPSh dhe ndryshimin e rendit shoqeror ne Shqiperi e ka pergatitur pikerisht ajo qe formoi PKSh para 48 viteve. Te pakten marredheniet nderkombetare te PPSh gjate viteve 1988 – 1991 e vertetojne kete katerciperisht.
Nuk e besojme se ka veshtiresi ne te kuptuarin e ketij materiali permbledhes, qe gjithsesi nuk permban arbitraritet nga ana e jone. Permbledhja dhe specifikimi i marredhenieve te jashtme te qeverise dhe PPSh tregon se PPSh, gjate kesaj periudhe, nuk ka asnje lidhje te vecante me vendet ish komuniste. Ne kete menyre bie poshte ideja sikur Shqiperia ka qene nje vend komunist, qofte dhe i vecante. Ndarja e marredhenieve ne funksion te vendeve me organizim shoqeror te pretenduar cilesor tregon se marredheniet me te zhvilluara kane qene me vendet kapitaliste. Dhe nje specifikim i metejshem i ketyre vendeve te fundit tregon se marredheniet me te ngushta te PPSh kane qene me vendet kapitaliste qe bejne ligjin ne bote dhe detyrimisht edhe ne Shqiperi. Me fjale te tjera kjo do te thote se vdekjen e PPSh dhe ndryshimin e rendit shoqeror ne Shqiperi e ka pergatitur pikerisht ajo qe formoi PKSh para 48 viteve. Te pakten marredheniet nderkombetare te PPSh gjate viteve 1988 – 1991 e vertetojne kete katerciperisht.
E pare me syrin e realitetit historik nxjerrim ne pah tabelat e meposhtme, te cilat tregojne dinamiken e marredhenieve nderkombetare përgjate muajve mbi cbaze rezulton praktika politike e PPSH e zbatuar.
1988
| janar | shkurt | mars | prill | maj | qershor | korrik | gusht | shtator | tetor | nentor | dhjetor |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12
|
| Tunizi | Jugoslla. | – | Vietnam | R.F.Gjer. | Belgjik | Zvicer | Turqi | R.F.Gjer. | Hungari | Kube | R.F.Gjer. |
| Turqi | – | – | Greqi | Vietnam | – | France | Greqi | BRSS | |||
| Greqi | Japoni | Itali | Jugoslla. | Jugoslla. | |||||||
| Kanada | R.F.Gjer. | R.F.Gjer. | – | Turqi | |||||||
| Europe | Angola | – | – | Bullgari | |||||||
| Kube |
1989
| janar | shkurt | mars | prill | maj | qershor | korrik | gusht | shtator | tetor | nentor | Dhjetor
|
| France | Turqi | France | Rumani | R.F.Gjer. | Bullgari | OKB | Vatikan | Greqi | Greqi | Spanje | Bullgari |
| Cekosllo. | Rumani | Laos | Austri | Rumani | OKB | Algjeri | Cekosllo. | Greqi | Itali | Bullgari | |
| Greqi | Austri | Jugoslla. | Itali | Palestin | R.D.Gjer. | Zvicer | Spanje | Jugoslla. | Bullgari | Turqi | |
| Turqi | Rumani | – | Kanada | Nikaragua | – | Poloni | Jugoslla. | Cekosll. | Libi | ||
| R.F.Gjerm. | Greqi | – | Norvegji | R.F.Gjerm. | – | R.F.Gjerm. | Rumani | ||||
| Japoni | R.F.Gjer. | – | Austri | – | – | France | Rumani | ||||
| Kine | – | – | R.D.Gjer. | – | – | Bullgari | Kanada | ||||
| Itali |
1990
| janar | shkurt | mars | prill | maj | qershor | korrik | gusht | shtator | tetor | nentor | dhjetor
|
| France | Egjipt | Vietnam | Itali | OKB | Europe | Zvicer | Europe | Meksike | Itali | Zvicer | Vatikan |
| Kube | Brit.Madh | Libi | |||||||||
| Rumani | Finland | Bullgari | Bullgari | OKB | Itali | Itali | Kube | Kube | Vietnam | Itali | Turqi |
| Ballkan | Japoni | Kube | |||||||||
| Itali | Turqi | Hungari | Poloni | Norvegji | RFGjerm. | OKB | SHBA | Ballkan | Suedi | RDKorese | Ballkan |
| Europe | Ballkan | Meksike | |||||||||
| Poloni | Greqi | Algjeri | Spanje | France | RFGjerm. | Austri | Turqi | Europe | Jugosll. | Europe | Bullgari |
| Europe | Europe | Hungari | |||||||||
| Turqi | Brazil | Egjipt | Bullgari | France | Rumani | Kube | Turqi | Argjenti. | |||
| OKB | Turqi | Europe | |||||||||
| Greqi | Itali | Algjeri | Greqi | Kine | Finland | Bullgari | Ballkan | Hungari | Europe | ||
| Kube | Cekosllov. | Kine | |||||||||
| Jugosll. | Egjipt | Egjipt | BRSS | BRSS | RFGjerm. | Japoni | Vietnam | Brit.Madh. | |||
| Itali | Jugosllavi | ||||||||||
| Itali | Turqi | Zvicer | |||||||||
| Rumani | |||||||||||
| SHBA | OKB | ||||||||||
| Danima. | Bullgari | ||||||||||
| Ballkan |
1991
| janar | shkurt | mars | prill | maj | qershor
|
| BRSS | Turqi | Europe | SHBA | BRSS | Kroaci |
| Turqi | SHBA | Rumani | Maqedoni | ||
| BRSS | Japoni | Turqi | Europe | OKB | Kine |
| OKB | Itali | Greqi | SHBA | ||
| Finlande | BRSS | Vatikan | Ban.Bote | Greqi | Austri |
| Itali | Itali | Greqi | Brit.Madh. | ||
| Turqi | Egjipt | Itali | Kine | Europe | |
| Itali | BRSS | Brit.Madh. | |||
| RFGjerm. | Itali | Nderkombe. | Brit.Madh. | ||
| Nderkombe. | Itali | ||||
| Hungari | SHBA | SHBA | Turqi | ||
| SHBA | OKB | ||||
| Itali | Belgjikë | Itali | Papuas | ||
| Itali | Hungari | ||||
| Greqi | Europe | OKB | Vietnam | ||
| Izrael | |||||
| Kine | Kosove | Vatikan | |||
| Hungari | |||||
| Zvicer | Gjermani | ||||
| Rumani |
Perputhja e dinamikes se marredhenieve nderkombetare me praktikat politike te zbatuara ne jeten shoqerore te shqiptareve duhet te sherbeje per te kuptuar menyren se si Bota ka ndikuar mbi popullin shqiptar pergjate periudhes 1988-1991. Natyrisht këtë nuk mund ta di asnjë shqiptar përveç Ramiz Alisë dhe ekipit te tij i cili evidenton lidhjen e emrit të Enver Hoxhës me aktivitetin ndërkombëtar të Shqipërisë socialiste (Ramiz Alia, Fjalime e biseda 1985, vëll. 1, f. 14), por duke mos i thene kurre shqiptareve se per çfare kishte sherbyer politika e jashtme ne veprimtarine e komunizmit.
Politika më formale e PPSh-së, e cila ka shërbyer vetëm për konsum publik, ka qenë politika e jashtme, e cila vetëm për problemet ndërkombëtare nuk ka shërbyer. Asnjëherë populli shqiptar nuk e pati marrë vesh se për çfarë ekzistonin ata dhjetra-qindra ambasadorë, punonjës të ambasadave. Asnjëherë nuk u pat thënë se për çfarë shërbenin anëtarët e kësaj armate. Cili ishte qëllimi i tyre? Çfarë pune bënin? Ndoshta, për herë të parë, kjo u tha nga Ramiz Alia dhe fill mbas vdekjes së diktatorit, a thua se sekretari i parë e kishte kuptuar formalizmin 40 vjeçar që endej nëpër botë pa i dhënë Shqipërisë asnjë favor ekonomik. Sipas Ramiz Alisë “Politika jonë e jashtme gjithmonë ka pasur dhe ka për qëllim mbrojtjen e luftërave revolucionare të popujve, të të gjithë atyre që janë kundër imperializmit, socialimperializmit dhe reaksionit ndërkombëtar” (Ramiz Alia, Fjalime e biseda, 1985, vëll. 1, f. 90)
Domethënë shqiptarët kishin sakrifikuar miliona dollarë nga puna e tyre për të mbajtur gjallë një ide pa domethënie. Përse Ramiz Alia përdor gjuhën e sinqeritetit në atë kohë, e cila nuk kishte asnjë ndryshim cilësor me të kaluarën? Mos vallë ai po merrte mëkatet e Enver Hoxhës mbi vete për t’i zgjatur jetën PPSh-së? Përse ai e ngriti figurën e diktatorit përtej superrelatives? Përse të gjitha krimet dhe mëkatet e PPSh-së janë të fshehura me një marifet pothuajse të pazbulueshme dhe përse vrima e vetme nga ku mund të depërtohet në ato krime është politika e jashtme e PPSh-së, të cilën Ramiz Alia e redukton në një hiç? Çfarë kërkon të fshehë Sekretari i Parë i PPSh-së? Apo mos vallë ai kërkonte t’i tjetërsonte këto krime dhe mëkate për t’i bërë të pazbulueshme përgjithmonë? Çfarë lidhje ka midis politikës së jashtme shqiptare dhe historisë së krijimit të PKSh-re, gjithmonë në se ka sipas pretendimit tonë?
Janë pyetje që nuk kanë marrë përgjigje asnjëherë, por veprimtaria në politikën e jashtme të PPSH-së hap dritaren e mundëshme nga ku ne mund të shohim perden që mbulon të kaluarën e turpshme të PKSh-re. Dhe kjo dritare nuk mungoi të hapej pikërisht në stadin më të keq të ekonomisë shqiptare, atëhere kur u kuptua mirëfilli se kështu nuk mund të ecej më. Dhe çfarë ndodhi? Sikur të ishte gjallë Enver Hoxha e gjithë Byroja Politike, Komiteti Qëndror, Qeveria, me kuç e me maç do të ishin pjekur të gjallë nga deklarata bombastike e Ramiz Alisë. Këtë deklaratë mori guximin dhe e tha në Kongresin e 10-të të Bashkimeve Profesionale të Shqipërisë a thua se ishte klasa punëtore ajo që e aprovonte këtë hap super gjigand. Të ushqyer me urrejtje ndaj popujve të Europës në lindje e në perëndim shqiptarët më 1987 hapën veshët e shqyen sytë kur Ramiz Alia i lajmëroi: “Janë duke përfunduar bisedimet edhe për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Republikën Federale të Gjermanisë. Vështirësitë për arritjen deri këtu nuk kanë munguar, por për kapërcimin e tyre të dyja palët treguan vullnet të mirë e realizëm, pa hequr dorë nga të drejtat dhe pa bërë lëshime në parimet nga udhëhiqet seicila palë” (Ramiz Alia, Fjalime e biseda, 1987, vëll. 5, f. 167). Puna kishte arritur deri këtu sa PPSh-së i shtriu dorën të vetmit “armik” që kishte “luftuar” me armë në dorë e për të cilën krenohej historikisht pamvarësisht si kishte evoluar koha, ku kjo e fundit kishte vlera vetëm për PPSh-së pasi të tjerët nuk jetonin sipas kontinumit kohor-hapsinor. Se si arriti Ramiz Alia t’i mbushte mëndjen anëtarëve të tjerë të Byrosë Politike apo Komitetit Qëndror një zot e di, por me sa duket njerëzit, që aderonin në këto instrumenta të PPSh-së, paskan qënë vetëm kukulla dhe nuk i pyeste njeri. Njeriu që drejtoi dhe komandoi këtë punë u fsheh prapa Ramiz Alisë dhe këtë, të vërtetë të padiskutueshme, kërkush nuk mund ta dijë. Fakti që u tentua të lidhej fillimisht vetëm me Gjermaninë, kur me Francën dhe Italinë lidhjet ekzistonin në rang ambasadash prej kohësh, duhet të tregojë tendencën për të fshehur këmbët e gjarprit që sundonte Shqipërinë. Ky fakt ekziston hapur fare, por paraqitet si i parëndësishëm dhe në funksion të politikës së jashtme të PPSh-së. Vini re “parëndësinë” e këtij sygjerimi dhe putrën e gjarprit 50 vjeçar (prej këtej mund të dalë edhe kush e drejtonte realisht Ramiz Alinë): “Ne jemi për normalizimin e marrëdhënieve edhe me Anglinë. Në qoftë se në Londër do të çlirohen nga paragjykimet që nga lufta e ftohtë dhe do të nisen nga dëshira e vullneti i mirë për t’i zhbllokuar marrëdhëniet anglo-shqiptare, për gjëndjen e të cilave ne nuk kemi asnjë faj e asnjë përgjegjësi, në Shqipëri do të gjejnë gadishmëri për të biseduar e për të bashkëpunuar me frymë konstruktive” (po aty). Duke u kthyer tek statistika historike i kujtojmë lexuesit se anglezët ishin ata që formuan brigadat partizane nga ana ideore, praktike e materiale. Anglezët ishin ata që drejtuan realisht luftën nacional-çlirimtare dhe vunë në veprim UNRA-n për të ndihmuar Shqipërinë. Vendosja e bombave të Kanalin e Korfuzit dhe dëmtimi apo shkatërrimi i anijeve (kërkush nuk i di përmasat e dëmit realisht) i dha fund marrëdhënieve midis dy vëndeve.
Jeta politike e brendeshme e partise paraqet interes te vecante kur lidhet ne menyre varesore me konteksin e marredhenieve nderkombetare ku kemi kete hapesire:
Me 1 dhe 2 mars 1988 mbahet pleniumi i 5 i KQ te PPSh ku Foto Cami mbajti raportin e Byrose Politike “ Per nje perparim te gjitheanshem te kultures socialiste dhe rritjen e rolit te saj ne te gjithe jeten e vendit”. Ne mbyllje Ramiz Alia mbajti nje fjalim me teme: « Kultura socialisten – force e madhe aktive per perparimin e atdheut » (Zeri i Popullit, dt. 03 mars 1988).
Me 22 mars 1988 mblidhet ne Vlore pleniumi i Komitetit te partise te rrethit ku merr pjese Ramiz Alia, i cili mbajti fjalimin : « Potenciali krijues dhe vlerat morale te kuadrove te vihen plotesisht ne funksion te shoqerise » (Zeri i Popullit, dt. 23 mars 1988).
Mblidhet pleniumi i 6-te i KQ te partise i cili vuri theksin mbi forcimin dhe permiresimin e punes ne organet e tregetise se jashtme (Zeri i Popullit, dt. 25 shtator 1988).
– Fillon punimet kongresi i 6-te e kooperativave bujqesore, ku marrin pjese udheheqesit e parties dhe te shtetit (Zeri i Popullit, dt. 22 nendor 1988).
– Me 1-2 shkurt u mblodh plenumi i 7 i KQ te PPSh per problemet e bujqesise. Gjithashtu plenumi vendosi disa emerime te reja ne parti dhe qeveri (Zeri i Popullit dt. 03 shkurt 1989):
1-Hekuran Isai zgjidhet sekretar i KQ te partise
2-Simon Stefani dhe Hajredin Celiku lirohen nga detyra e sekretarit te KQ
Kurse Presidiumi i Kuvendit Popullor nxorri dekretin :
1-Pali Miska emerohet zevendeskryetar i keshillit te ministrave dhe minister i bujqesise
2-Manush Myftiu, zevendes kryetar i keshillit te ministrave emerohet njekohesisht edhe kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit.
3-SimonStefani emerohet zevendes kryetar i keshillit te Ministrave dhe minister i Puneve te Brendeshme
4-Hekuran Isai, lirohet nga funksioni i zevendeskryetarit te Keshillit te Ministrave dhe i ministrit te Puneve te Brendeshme
5-Vangjel Cerava lirohet nga funksionet e zevendes kryetarit te keshillit te ministrav.
6-Besnik Bekteshi lirohet nga funksioni i zevendeskryetarit te keshillit te ministrave dhe emerohet minister i Industrise dhe minierave dhe njekohesisht minister ad interim i Energjitikes.
7-Hajredin Celiku emerohet minister e Transporteve
8-Enver Halili lirohet nga funksioni i kryetarit te Komisionit te Kontrollit te shtetit dhe emerohet minister, sekretar i pergjithshem i Keshillit te Ministrave
9-Llambi Gegeprifti, lirohet nge funksioni i ministrit te industrise dhe minierave, meqenese kalon ne nje detyre tjeter
10-Themie Thomai lirohet nge funksionet e ministres se bujqesise, meqenese kalon ne nje detyre tjeter
11-Luan Babameto, lirohet nga funksioni i ministrit te transportit, meqenese kalon ne nje detyre tjeter
12-Lavdosh Ahmetaj lirohet nga funksioni i ministrit te Energjitikes, meqenese kalon ne nje detyre tjeter.
Me 05 shkurt 1989 “Zeri i Popullit” botoi fjalen e Ramiz Alise ne pleniumin e 7-te ku vecojme :
1-Fitoret historike te bujqesise nuk erresohen ne se veme ne dukje disa dobesi te saj.
2-Kjo gjendje nuk ka te beje me sistemin shoqeror ne bujqesi, vitaliteti i te cilit, si strategji zhvillimi, eshte provuar katerciperisht.
3-Bujqesia eshte dega qe eshte goditur me shume se cdo dege tjeter nga faktoret natyrore.
4-Disa aspekte te marredhenieve ekonomike ne bujqesi gradualisht e kane ezauruar forcen e tyre shtytese dhe kane nevoje per persosje te metejshme
5-Kooperativizmi eshte dhe do te mbetet deri ne fund nje rend me perspektiv.
6-Ndryshimet qe propozohen jane te lidhura midis tyre.
7-Duhet te vendoset nje forme e re shperblimi, e cila synon te perjashtoje si perfitimet pa pune, ashtu dhe mbetjen borxh ndaj te perparuarve.
8- Barazitizmi eshte ne dobi te atyre qe kerkojne nga shoqeria me shume se sa i japin.
9- Shkalla e inisiatives percaktohet nga normat qe rregullojne marredheniet ne shoqeri.
10-Centralizimi demokratik kthehet ne centralizem burokratik po nuk u zgjerua paprere pjesmarrja e masava ne administrimin e pasurive shoqerore dhe ne qeverisjen e vendit.
11-Ne trajtimin e bujqesise me baze materiale duhet hequr dore nga disa koncepte te gabuara.
– Me 25-26 shtator mblidhet Pleniumi i 8-te i Komitetit Qendror te P.P.Sh. ku ne emer te Byrose Politike, Lenka Cuko, mbajti raportin: “Per forcimin e metejshem te partise dhe permiresimin e punes se saj ne perputhje me kerkesat e kohes” (Zeri i Popullit, dt. 27 shtator 1989).
– Me daten 22 dhe 23 janar 1990 u mblodh Pleniumi i 9-te i Komitetit Qendror te PPSh (Zeri i Popullit, dt. 24 janar 1990).
– Me datat 16-17 prill u mblodh Peniumi i 10 i K.Q. te PPSh, i cili iu kushtuan demokratizimit te metejshem te jetes ekonomiko – shoqerore (Zeri i Popullit, dt. 18 prill 1990).
– Filloi punimet Pleniumi i 11-te i KQ te Partise (Zeri i Popullit, dt. 07 korrik 1990).
– Perfundoi Pleniumi i 11-te i KQ te PPSh (Zeri i Popullit, dt. 08 korrik 1990) i cili mori keto vendime:
1-Shoket Manush Myftiu, Prokop Murra dhe Rita Marko te lirohen nga detyra e anetarit te Byrose Politike te KQ te Partise per efekt te daljes ne pension.
2-Shoket Kico Mustaqi, Vangjel Cerrava dhe Xhelil Gjoni te zgjidhen anetare te Byrose Politike te KQ te PPSh
3-Shoket Xhemal Dymylja dhe Niko Gjyzari te zgjidhen kandidate te Byrose Politike te KQ te PPSh.
4-Shoku Abdyl Backa nga kandidat i Komitetit Qendror te Partise behet anetar i Komitetit Qendror te Partise.
5-Shoket Xhelil Gjoni dhe Abdyl Backa te zgjidhen sekretare te Komitetit Qendror te Partise.
6-Shoku Hekuran Isai te lirohet nga detyra e sekretarit te KQ te Partise dhe t’i propozohet kryetarit te Keshillit te Ministrave per t’ia rekomanduar Presidiumit te Kuvendit Popullor qe ta emeroje zevendeskryetar te Keshillit te Ministrave dhe minister te Puneve te Brendeshme.
7-Shoku Simon Stefani te lirohet nga detyra e zevendeskryetarit te Keshillit te Ministrave dhe Minister i Puneve te Brendeshme dhe t’i propozoje kryetarit te Keshillit te Ministrave per t’ia rekomanduar Presidiumit te Kuvendit Popullor emerimin e tij se kryetar te Komisionit te Kontrollit te Shtetit.
8-Shoqja Lenka Cuko te lirohet nga detyra e sekretares se KQ te Partise dhe t’i rekomandoje Pleniumit te Komitetit te Partise te rrethit te Fierit per ta zgjedhur sekretare te pare te tij.
Ishte koha kur ishin hapur dyert e ambasadave dhe revolta e popullit shqiptar kishte shperthyer si asnje here. Fakti qe procesi i shfrimit politik te popullit shqiptar u muar persiper nga shtetet me perfaqesi diplomatike duhet te fshehe dicka te panjohur dhe te re per politiken e PPSh, te pakten ne aspektin propogandistik. Aktet reale te formimit te PKSh ne e jep kete te drejte konstatuese dhe kostatimin qe bota europiane po e shpetonte PPSh nga vdekja me dhune.
Eleminimi i kesaj te fundit ka qene e gjithe dinamika e fshehte e kupoles se PPSh, e cila per te sfumuar revolten popullore nxorri dekretin per perjashtimin nga procedimi penal te shtetasve shqiptare qe kane hyre ne perfaqesite e huaja diplomatike (Zeri i Popullit, dt. 08 korrik 1990). Ne vazhdimin e politikave te brendeshme PPSh nderroi edhe njehere ekipin qeverises te Shqiperise. Keshtu me 10 korrik 1990 botohet dekreti mbi disa ndryshime ne perberjen e Keshillit te Ministrave, si me poshte vijon (Zeri i Popullit dt. 10 korrik 1990):
1-Hekuran Isai emerohet zevendeskryetar i keshillit te Ministrave dhe minister i Puneve te Brendeshme.
2-Simon Stefani lirohet nga funksionet e zevendeskryetarit te Keshillit te Ministrave e te ministrit te Puneve te Brendeshme dhe emerohet Kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit
3-Manush Myftiu lirohet nga funksionet e zevendeskryetarit te keshillit te Ministrave dhe te Kryetarit te Komisionit te Kontrollit te Shtetit meqenese del ne pension.
4-Prokop Murra lirohet nga funksoni i ministrit te Mbrojtjes Popullore, meqenese del ne pension.
5-Kico Mustaqi emerohet minister i Mbrojtjes Popullore
6-Vito Kapo lirohet nga funksioni i ministres se Industrise se lehte, meqenese del ne pension.
7-Bashkim Sykaj emerohet minister i Industrise se Lehte
8-Jovan Bardhi lirohet nga funksioni i ministrit te Industrise Ushqimore, meqenese del ne pension.
9-Ylli Bufi emerohet minister i Industrise Ushqimore.
10- Xhemal Tafaj lirohet nga funksioni i ministrit te Ekonomise Komunale, meqenese kalon ne nje detyre tjeter
11-Osman Murati lirohet nga funksioni i ministrit te Tregetise se Brendeshme, meqenese kalon ne nje detyre tjeter
12- Pajtim Ajazi emerohet minister i Tregetise se Brendeshme.
Per te konkretizuar ndryshimet “demokratike” Kuvendi i Shqiperise nxorri dekrete te reja qe ndryshonin te vjetrat. Keshtu psh u botua dekreti per nje ndryshim ne kodin e punes te RPS te Shqiperise ku ndryshohet neni 53 mbi nderprerjen e punes se punonjesve dhe pagen e tyre. Gjithashtu u botua vendimi per pagesen e punetoreve sipas kategorise se procesit dhe te vendit te punes.
Gjate kesaj kohe vazhdoi largimi i shtetasve shqiptare te strehuar neper ambasadat e huaje. Keshte me 09 korrik u largua nje grup qytetaresh shqiptare qe ndodheshin ne ambasaden cekosllavake ( po aty).
Bomba ne politikat e brendeshme te PPSh ra kur u botua vendimi mbi riorganizimin e sherbimeve dhe te artizanatit ku bie ne sy lejimi i punes private dhe shfuqizimi i vendimit te Keshillit te Ministrave Nr 180, date 15.12.1969 (Zeri i popullit, dt. 12 korrik1990). Menyra se si u ringjall puna private tregoi se populli shqiptar ishte brenda kornizes ligjore te zhvillimit te tij dhe diktatura komuniste vetem sa e kishte vene ne gjume pergjate gjysmes se dyte te shekullit te XX-te.
Por pati dhe ngjarje te habitshem deri ne marrezi, e cila u dha nga gazeta ne fjale, sipas se ciles fjalimi i Ramiz Alise ne Pleniumin e 11 te KQ te Partise shperndahet si dokument i OKB-se (Zeri i Popullit, dt. 13 korrik 1990), gje e cila nuk mund te verifikohet nga ana e jone.
Me 14 korrik 1990 botohet fjalimin e Xhelil Gjonit ne mitingun e dates 13 korrik ne Tirane (Zeri i Popullit, dt. 14 korrik 1990). Por kjo nuk e pengoi shtetin shqiptar te vazhdonte ritualin e largimit te shtetasve shqiptare te strehuar ne ambasada qe me 02 korrik 1990, sic qe ajo e dhene me daten 14 korrik.
Pas 02 korrikut praktikisht ne aparatin e PPSh filloi ndryshimi rrenjesor i njerezve, me perjashtim te Ramiz Alisë, keshtu u dhane njoftime mbi ndryshimin e sekretareve te pare te Tiranes dhe Durresit (Zeri i Popullit, dt. 19 korrik 1990), çka duhet te conte ne paralajmerimin se Tirane dhe Durresi duhet te ishin vendet ku do te zbatoheshin politikat dhe menyrat e ndryshimeve te ardheshme. Dhe per te treguar se partia e kishte marre me seriozitet demokratizimin e vendit u botua projektligji per zgjedhjet e Kuvendit Popullor (Zeri i Popullit, dt. 23 korrik 1990). Por e keqja, dashur pa dashur, e shoqeroi PPSh gjate procesit te marre. Ne fund te tetorit jepet lajmi mbi desertimin e Ismail Kadarese, dhe gazeta e partise e cilesoi sikur e vuri veten ne sherbim te armiqve te Shqiperise e te kombit shqiptar (Zeri i Popullit, dt. 27 korrik 1990). Intepretimet e gazetes te cojne menjehere ne dyshimin se arratisja ishte e mireorganizuar nga segmentet e sherbimit te fshehte per qellime te caktuara. Veprimtaria e mevonshme e Ismail Kadarese tregoi se fjala e tij i kujtonte politikaneve te Europes ekzistencen e njerezve te tyre ne krye te shtetit shqiptar. Ne qofte se figura e Enver Hoxhes fshihte mistere te pazbulueshme, produkti shpirteror i tij ishte me i lexueshem dhe i kuptueshem se padroni. Ne pretendojme qe Ismail Kadare nuk iku, por u dergua; te tjerat jane rrjedhoje e mepastajme e veprimeve politike te Europes. Fakti qe ju mohua cmimi Nobel disa here duhet te jete nje sinjal mbi punet e bera duke treguar se shkrimtari i famshem shqiptar pike se pari ishte njeri politik e pastaj i fushes se letersise.
– Me 06-07 nendor, nën drejtimin e sekretarit te pare te PPSH u mblodh Pleniumi i 12 i KQ te PPSH. Ne kete plenium Ramiz Alia mbajti raportin: “Forcimi i pushtetit popullor dhe persosja e tere sistemit politik fuqizon zhvillimet demokratike” (Zeri i Popullit, dt. 08 nendor 1990).
Permbajtja e fjalimit ishte nje kopje e propagandes se kaluar dhe ngjarjet e ndodhura kishin kapercyer permasen e kohes duke mos u pajtuar dot me planet e ardheshme te Ramiz Alise. Cfare kishte ndermend te bente sekretari i pare i PPSh me dyfytyresine e tij politike? Kujt t’ja prishte, apo kujt t’ja ndreqte, ai vazhdoi metoden e tij dhe Kuvendi Popullor vendosi krijimin e Komisionit te Posacem per te shqyrtuar Kushtetuten e kohes per te bere plotesimet e nevojshme (Zeri i Popullit, dt. 14 nendor 1990).
Ne ndihme te tij bota dergoi shenjtoren me origjine shqiptare Nene Terezen, pa cka se PPSh nuk kishte lene fjale pa thene per te. Ne kete menyre ne fillim te dhjetorit gazeta e partise njoftonte se arriti ne vendin tone Nene Tereza (Zeri i Popullit, dt. 02 dhjetor 1990). Se cfare roli mund te luante shenjtorja shqiptare ne popullaten shqiptare me shumice muslimane duhet te merret me mend, por ne pretendojme se ardhja e saj duhet te kete qene nje sinjal i Europes per ndihme konkrete ndaj Shqiperise.
Po kete date “Zeri i Popullit” botoi dekretin mbi daten e zgjedhjeve te Kuvendit Popullor : – 10 shkurt 1991 dhe me 07 dhjetor u mblodh Komisioni i Posacem per shqyrtimin e plotesimeve ne Kushtetute (Zeri i Popullit, dt. 08 dhjetor 1990).
Por me sa duket ngjarjet u urdheruan te pershpejtohen dhe ne pesembedhjetediteshin e pare te dhjetorit mblidhet pleniumi i KQ te PPSh. Me 12 dhjetor 1990 – jepet komunikata mbi mbledhjen e Pleniumit te 13 te KQ te PPSh (Zëri i Popullit, dt 12 dhjetor 1990).
Pleniumi i mbledhur me 11 dhjetor vendosi:
1-Ne qershor te 1991 te mblidhet kongesi i 10 i zakonshem i Partise
2-Me 26 dhjetor 1990 te mblidhet ne Tirane Aktivi Kombetar i Partise ….
3-Te liroje nge funksionet anetaret e Byrose Politike, shoket:
Muho Asllani,
Simon Stefani,
Lenka Cuko,
Foto Cami,
Hajredin Celiku
dhe nga funksionet e kandidateve te Byrose Politike shoket:
Qirjako Mihali,
Pirro Kondi.
Heqja e “brezit te ri” te anetareve te byrose politike duhet te kete qene nje nder planet kryesore te kupoles me te larte te PPSh per te mbijetuar me nje emertim tjeter dhe zevendesimi me elemente realisht te rinj, por me lidhje biologjike me kupolen e vjeter, duhet te perbeje veprimin final te kesaj kupole. Ngjarjet rrodhen pike per pike sipas ketij plani dhe gjitheshka u pergatit pergjate periudhes ne fjale.
Ne mesin e dhjetorit 1990 Presidiumi i Kuvendit Popullor mori vendimin per perberjen e Komisionit te zgjedhjeve per legjislaturen e 12 te Kuvendit Popullor me anetaret e meposhtem (Zeri i Popullit, dt. 13 dhjetor 1990):
Rexhep Mejdani – kryetar
Dashamir Kore – zv/kryetar
Aleks Luarasi – sekretar
Arqile Naqellari
Dhimiter Anagnosti
Jup Kastrati
Kujtim Bejtja
Leka Shkurti
Muqerem Fuga
Mimoza Jase
Ndricim Karakashi
Pranvera Bogdani
Strati Marko
Vazhdimesia e metejshme e disa prej anetareve te ketij komisioni ne qeverite dhe presidencen e mevonshme te shtetit shqiptar duhet te sherbeje si argument per te kuptuar se si u transformua PPSh-se dhe cfare e priste ne te ardhmen popullin shqiptar.
Ne mesin e dhjetorit 1990 mesohet se krijohet komisioni nismetar per krijimin e partise demokratike te Shqiperise dhe me 14 dhjetor “Zeri i Popullit” jep deklaraten e Komisionit Nismetar per krijimin e Partise Demokratike (Zeri i Popullit, dt. 14 dhjetor 1990). Pa dyshim qe eshte pika me delikate per te kuptuar se cfare po ndodhte realisht me politiken shqiptare dhe kë forca politike perfaqesonte partia e re dhe kush ishin anetaret e saj. Sot cdo gje eshte harruar dhe gjitheshka i eshte lene nenkuptimit qe PSSh, pasuesja e PPSh, dhe PDSh jane oponenca e njera – tjetres edhe pse burimi politik e njerezor eshte i perbashket.
Pikerisht kjo e fundit nuk eshte thene asnjehere dhe gazeta e vetme partiake e Shqiperise paralelizonte kohen e ekzistences se PDSh me veprimet antiligjore te disa individeve duke harruar se pushtetin politik e kishte akoma PPSh-se dhe liberalizimi politik qe po cfaqej ne shoqerine shqiptare ishte veper e saj nga njerezit e saj. Konkretisht jepet njoftimi mbi veprime vendale ne qytetin e Shkodres (Zeri i Popullit, dt. 14 dhjetor 1990) dhe ne Elbasan e Durres jepen njoftime per veprime keqberesish (Zeri i Popullit, dt. 15 dhjetor 1990).
Me se fundi, pas te gjitha ketyre aventurave me nenkuptime shume me te thella, jepet njoftimi se miratohet kerkesa per formimin e Partise Demokratike (Zeri i Popullit, dt. 19 dhjetor 1990) duke u harruar se ky nuk ishte nje pol i kundert i PPSh ne thelbin e vet. Cfare po ndodhte ne realitet? Vini re se cfare masash mori PPSh per te ruajtur supremacine e vet politike dhe cfare beri ne realitet PDSh, pamvaresisht nga mosha e re politike si bashkesi njerezish (ne realitet mosha politike e individeve te saj ishte e barabarte me ata te PPSh-se):
– Jepet vendimi i Keshillit te Ministrave mbi trajtimin e figures se J.V.Stalinit (Zeri i Popullit, dt. 22 dhjetor 1990). Perse duhej bere kjo dhe a kishte lidhje me “veprimet vandale” ne qytetin e Shkodres kur u hoq busti i Stalinit nga qendra e qytetit? Mos valle te dy veprimet, ne pamje te pare te kunderta i bente i njejti subjekt politik, per rastin tone PPSh-se?
– Botohet dekreti per disa ndryshime ne perberjen e keshillit te Ministrave (Zeri i Popullit, dt. 23 dhjetor 1990):
1-Simon Stefani, lirohet nga funksioni i kryetarit te Komisionit te Kontrollit te Shtetit, meqenese del ne pension.
2-Ali Kaza emerohet kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit.
3-Hajredin Celiku, lirohet nga funksioni i ministrit te Transporteve, meqenese del ne pension.
4-Salvador Franja, emerohet minister i Transporteve.
5-Niko Gjyzari, lirohet nga funksioni i ministrit, Sekretar i pergjithshem i Keshillit te Ministrave, meqenese emerohet Drejtor i Pergjithshem i Bankes se Shtetit Shqiptar.
6-Fatos Nano emerohet Sekretar i pergjithshem i Keshillit te Ministrave.
7-Andrea Nako, lirohet nga funksioni i ministrit te Financave, meqenese kalon ne nje detyre tjeter.
8-Qemal Disha, emerohet minister i Financave.
– Jepet njoftimi mbi mbledhjen e Komisionit te posacem per shqyrtimin e plotesimeve ne Kushtetuten e RPS te Shqiperise.
Ndersa PDSh beri hapin e pare politik ne Presidiumin e Kuvendit Popullor ku diskutua kerkesa e saj per te ndryshuar daten e zgjedhjeve. Ne takim mori pjese edhe kryetari i Komisionit Qendror te zgjedhje te Kuvendit Popullor Rexhep Mejdani (Zeri i Popullit, dt. 25 dhjetor 1990).
Ne fundin e dhjetorit te 1990-es zhvilloi punimet Aktivi kombetar i Partise Punes te Shqiperise. Ne rend te dites ishin (Zeri i Popullit, dt. 27 dhjetor 1990):
1-Diskutimi dhe miratimi i programit elektoral te Partise
2-Diskutimi i listes se kandidateve qe do te propozoje Partia per deputete ne Kuvendin Popullor.
3-Miratimi i Komisionit per hartimin e programit te partise qe do t’i paraqitet Kongresit te 10-te
4-Miratimi i komisionit per rishikimin e statusit te partise.
Ne fund Pleniumi i KQ ne nje seance te vecante ngriti nga kandidate ne anetare shoket: Nazim Skuqi, Gramoz Ruci, Bujar Koloneci, Kostandin Hoxha, Spiro Dede.
Gjithashtu ai kooptoi kandidate te Komitetit Qendror shoket: Farudin Hoxha, Ismail Lleshi, Fatos Nano, Moikom Zeqo, Ylli Bufi, Vehip Proda, Halim Abazi, Pajtim Ajazi, Namik Dokle.
Pleniumi zgjodhi sekretar te Komitetit Qendror shokun Spiro Dede.
Po ate dite Pleniumi formoi komisionin prej 23 vetesh per hartimin e Programit te partise dhe komisionin prej 19 vetesh per rishikimin e Statutit te Partise.
Pastaj jepen vendimet e Keshillit te Ministrave per Radio Televizorin dhe Agjensine Telegrafike Shqiptare deri ne aprovimin e ligjit mbi keto subjekte. U krijua Komisioni Shteteror per hartimin e ligjit mbi shtypin dhe informacionin. Jepet vendimi i Keshillit te ministrave per lejimin e botimit te gazetes Rilindja Demokratike. Jepet vendimi i Keshillit te Ministrave per shtypin e organizatave dhe te shoqatave politike e shoqerore (Zeri i Popullit dt. 29 dhjetor 1990). Botohet projekt kushtetuta e Republikes Popullore Socialiste te Shqiperise (Zeri i Popullit, dt. 30 dhjetor 1990). Botohet programi i PPSH per fushaten elektorale dhe per te tere legjislaturen e ardheshme (Zeri i popullit dt. 03 janar 1991). Me 05 janar u mblodh Presidiumi i Kuvendit Popullor qe shqyrtoi dhe miratoi disa dekrete, si (Zeri i Popullit, dt. 06 janar 1991):
Dekreti: “Per krijimin e bankave me pjesmarrjen e kapitalit te huaj ne RPS te Shqiperise”.
Dekreti: “Per perdorimin e armeve te zjarrit nga forcat e ruajtjes se kufirit, ruajtjes se rendit publik dhe rojat ushtarake e civile te armatosura”.
Dekreti:”Per mbrojtjen e mjedisit nga ndotja” dhe vendosi te krijoje Komitetin per Mbrojtjen e Mjedisit.
Ne vazhdim u shqyrtuan propozimen per falje denimesh dhe detyrimesh.Ndermjet atyre qe u falen figurojne edhe 202 persona te denuar per agjitacion dhe propogande kunder shtetit dhe per tentative per arratisje jashte shtetit. Ne total numuri i te falurve nga data 12.06.1990 arriti ne 393 vete.
08 janar 1991– Shpallet lejimi i Partise Ekologjike (Zeri i Popullit, dt. 08 janar 1991) dhe po ate dite Ramiz Alia priti nje perfaqesi te Partise Demokratike (Zeri i Popullit, dt.09 janar 1991).
Njoftohet se me 12 janar ishte dita e dyte e mos punimit te minatoreve te Valiasit (Zeri i Popullit, dt. 13 janar 1991).
Njoftohet mbledhja e posacme e Keshillit te Ministrave per gjendjen e rende ne ekonomi (Zeri i Popullit, dt. 16 janar 1991).
Njoftohet krijimi i grupit qeveritar per te zgjidhur ceshtjen e Valiasit
Nga bashkebisedimet formale midis PPSh dhe PDSH u arrit qe te shtyhet data e zgjedhjeve dhe Presidiumi i Kuvendit Popullor Shpalli dekretin per shtyrjen e dates se zgjedhjeve (Zeri i popullit, dt. 18 janar 1991). Ne vazhdim botohen dekretet e reja te Kuvendit Popullor (Zeri i Popullit, dt. 23 janar 1991):
Dekreti “Per te drejten e greves”.
Dekreti “Per respektimin dhe mbrojtjen e monumenteve qe lidhen me historine kombetare dhe te simboleve shteterore.
Ndersa poli tjeter formal i politikes se PPSh kerkonte bisedime bilaterale dhe ne kete menyre perfaqesues te partise demokratike takohen me kr/ministrin Adil Çarçani (Zeri i Popullit, dt. 24 janar 1991) , kur partia meme vazhdonte politiken e zevendesimit te brezit te vjeter te saj me te ri ne qeveri. Ne keter menyre botohet dekreti mbi disa ndryshime ne perberjen e Keshillit te Ministrave (Zeri i Popullit, dt. 01 shkurt 1991):
1-Fatos Nano lirohet nga detyra e sekretarit te pergjithshem te Keshillit te Ministrave dhe emerohet zv/kryetar i Keshillit te Ministrave.
2-Shkelqim Cani emerohet zv/kryetar i Keshillit te Ministrave.
3-Ahmet Kamberi lirohet nga detyra e ministrit te Shendetesise.
4-Sabit Brokaj emerohet minister i Shendetesise.
5-Alfred Uci lirohet nga detyra e kryetarit te Komitetit te Kultures dhe te Arteve meqenese del ne pension.
6-Moikom Zeqo emerohet kryetar i Komitetit te Kultures dhe te Arteve
7-Aleks Luarasi emerohet sekretar i pergjithshem i Keshillit te Ministrave.
Dhe per te krijuar pershtypjen e eres demokratike PPSh nxjerr nga shtypi dokumentat: Akti i Helsinkit dhe Karta e Parisit. Ndersa me 02 shkurt 1991 jepen vendimet e Presidiumit, te Kuvendit Popullor lidhur me percaktimin e vendit dhe rolit te ushtrise, te organeve te puneve te brendeshme dhe te drejtesise ne kushtet e pluralizmit politik (Zeri i Popullit, dt. 02 shkurt 1991) dhe me 12 shkurt 1991 jepet njoftimi mbi takimin e perfaqesuesve te PPSH dhe te PD (Zeri i Popullit, dt. 12 shkurt 1991). Keto takime i sherbenin PPSh per te krijuar alibine e lidhjes se politikave antiligjore me PDSh mbi cbaza krijonte frymen justifikuese te ngjarjeve te ardheshme politike. Ne kete menyre ne mesin e shkurtit jepen njoftime nga ana e Ministrise se Puneve te Brendeshme mbi pergatitjen e grupeve terroriste ne Shqiperi (Zeri i Popullit dt. 14 dhe 15 shkurt 1991) dhe jepen njoftime mbi bojkotimet e shkollave nga ana e studenteve (Zeri i Popullit, dt. 17 shkurt 1991). Ngjarjet po zhvilloheshin sipas nje skenari te parapergatitur duke lidhur rrezimin e ardheshem te komunizmit shqiptar me brezin e studenteve dhe gazeta “Zeri i Popullit” u be zedhenesja i ketij skenari. Keshtu kjo gazete dha deklaraten e Keshillit te Ministrave mbi kerkesat e studenteve te universitetit te Tiranes, “Enver Hoxha” (Zeri i Popullit dt. 19 shkurt 1991) dhe me daten 18 shkurt, ne ora 12 e 30 minuta, studentet e Universitetit “Enver Hoxha” u futen ne greve te urise. Kjo e detyroi PPSh-se te mblidhte pleniumin e 15 – te te K.Q. te saj, duke bere dhe nje deklarate te botuar me 20 shkurt (Zeri i Popullit, dt. 20 shkurt 1991), ndersa 723 studentet dhe pedagoget e fakulteteve nga universitetet e ndryshme te vendit vazhdonin greven.
Pikerisht ne kete kohe nje force shoqerore shqiptare, ajo qe kishte realizuar ne praktike zhvillimin e shoqerise shqiptare, mori hapin perfundimtar te procesit transformues te politikes se PPSh: rrezoi bustin e diktatorit ne mes te dites dhe ne mes te Tiranes. Pamvaresisht se si mund te interpretohen ngjarjet e atyre koherave ne shtypin partiak komunist autoret e ngjarjes se 20 shkurtit 1991 u emertuan huligane. Një e vërtetë e vjetër, e provuar dhe e stërprovuar nga historia, thotë se forcat shoqërore, të cilave u ka kaluar koha – forca që vetëm sa për emër mbajnë ende të gjitha atributet e pushtetit, ndonëse themelet ku mbështeten ato janë kalbur prej kohe, dhe që vazhdojnë të vegjetojnë, sepse, edhe më parë se të shpallet vdekja dhe të hapet testamenti, trashëgimtarët janë kërleshur midis tyre për shkak të trashëgimit, – tendosen edhe një herë para agonisë, kalojnë nga mbrojtja në sulm, rrotullohen rreth vetvetes edhe një herë duke marrë frymë për të fundit herë, kalojnë nga paqja dogmatike në terror real, zhdukin një pjesë të kundërshtarëve të tyre ose fshehtësisht ose me gjyqe false (si në kohën e fashizmit), në vënd që t’i shmangen luftës e kërkojnë vetë luftën, duke u munduar të nxjerrin konkluzionet më ekstreme nga premisa, të cilat jo vetëm që janë të dyshimta, por dhe janë dënuar prej kohe nga historia. E tillë ishte tani Partia e Punës e Shqipërisë; e tillë ishte edhe produkti i saj tipik: inteligjenca burokratike.
Janë këto forca që akuzojnë të paqënën, transformojnë objekten në subjekt, fshehin të vërtetën dhe mundohen t’i heqin prodhuesve të të mirave materiale të kryeqytetit meritën e pakundërshtueshme të një veprimi që do të mbetet në historinë e kryeqytetit me vlera shumë herë më të madhe se grushti i shtetit të vitit 1924, të emërtuar revolucioni borgjez. Le të kujtojmë edhe një herë ngjarjen: Studentët hidhen në grevë (kush i shtyu paraqitet sot pa asnje rendesi) duke kërkuar, përveç të tjerave, ose heqjen e emrit të universitetit të tyre ose sakrificën e 723 shokëve të tyre heroj (ku janë deri këtu forcat e errëta destruktive). Dita e tretë e grevës, dt. 20 shkurt 1991, gjithë populli shqiptar, i pa mësuar me situata të tilla, në ankth për fatin e bijve të vet dhe qeveria hesht duke treguar paaftësinë dhe poshtërsinë e saj. Çfarë duhej bërë për të dalë nga kjo situatë? Dhe atë që nuk diti ta bëjë kërkush e bëri ajka e shoqërisë shqiptare (tipikisht ajo e kryeqytetit e cila per 45 vjet ishte e formuar krejt ndryshe nga pjesa tjeter e popullit shqiptar) e cila me aktin e saj tregoi shumë – shumë gjëra që ndryshe publikohen dhe ndryshe janë (në ato kohëra të futeshe në histori ishte gjëja më e rëndomtë dhe ashtu si u rrokulloisën ngjarjet edhe po të mos ishte hequr busti ka qënë e mjaftë). Ngjarja e 20 shkurtit 1991 tregoi se ushtria dhe policia e epokes socialiste nuk ishin aspak popullore, por vegla të pushtetit material të qeverisë për të mbajtur popullin në zap, për të shtypur edhe dëshirat më të vogla për liri. Ngjarja e 20 shkurtit 1991 tregoi se ushtria e përhershme kudo dhe në të gjithë vëndet e botës shërben jo kundër armikut të jashtëm, por kundra armikut të brëndëshëm të qeverisë dhe ky armik i fundit është populli të cilit ja ka aq shumë frikën qeveria. Kur punëtorët e kryeqytetit e hodhën bustin në drekë, në darkë u akuzuan si turmë. Ka ardhur koha t’u themi pretendentëve të kësaj ëndre se ata që e hodhën ishin me të vërtetë turmë, por jo çfarëdo lloj turme: ajo ishte turma e skllevërve modernë që rrëzuan udhëheqësin e skllavopronarëve shqiptarë ku këto të fundit nuk kanë ekzistuar në kohën e ilirëve, siç pretendohet, por në shekullin e XX-të dhe në mes të Europës. Ishte e drejta e kësaj turme të zhdukte edhe piramidën e faraonit shqiptar, por dikush i ndaloi dhe ky dikush duhet të dalë përpara gjyqit të historisë. Ku janë forcat e errëta dhe destruktive deri në këtë fazë të ngjarjeve? Ato nuk ekzistojnë, sepse ato janë një mit për të harruar krimin e djeshëm dhe justifikuar terrorin e sotëm. Pikerisht kesaj KLASE j’u bashkangjit levizja studentore ne Tiranen e atyre viteve duke qene fasada politike e levizjes antikomuniste, por jo thelbi i saj.
Sikur ta dinin për akuzën që do t’i bëhej, masat e punëtorëve e çuan bustin e përmbysur tek filluesit formale te lëvizjes, tek studentët, duke vërtetuar se lëvizja studentore e filloi e programuar nga dikush, por ata e përfunduan te pakomanduar nga askush; me anë të të cilit akt i dhanë studentëve një mësim se si duhet luftuar dhe çfarë duhet kërkuar. I drejtohemi studentëve “heronj”: kujt i shërbeu heqja e historisë së PPSh-së dhe e filozofisë nga tekstet mësimore? Nuk ju ka vajtur ndërmënd se të vetmet dokumenta që flasin kundër Enverit dalin nga ballafaqimi i asaj që ka bërë, me filozofinë; pastaj historia e PPSh-së është dëshmitare e vetme pse dhe si lindi komunizmi dhe partia komuniste në Shqipëri. Ju duke kërkuar heqjen e historisë së PPSh-së dhe të filozofisë keni hequr mundësinë e daljes në shesh të të vërtetave historike që akoma rrinë të fshehura nga frika. Prandaj ju duhet të kërkonit jo heqjen e tyre, por ndryshimin e përmbajtjes dhe vetëm pas kësaj le të hiqeshin si tekste mësimore. Kërkesa e juaj ka qënë në të njëjtën kohë edhe kërkesa e fshehtë e udhëheqësve të PPSh-së, dhe ju plotësuat kështu përfundimin e një skenari të filluar me pretendimin e zhdukjes së dokumentave të formimit të partisë komuniste më 1941.
Me keqardhje kostatojme se ngjarja e 20 shkurtit 1991 në Tiranë është fillimi dhe mbarimi i revoltes se popullit shqiptar kundra diktatures enveriste. Koha tregoi (1997) se ajo revolte ishte e pamjaftueshme dhe nuk e kreu detyrën e vet historike.
Mbas te gjitha ketyre veprimeve, akuzave dhe kunderakuzave jepet vendimi i Keshillit te Ministrave mbi heqjen e emrit te Universitetit “Enver Hoxha” ne Tirane (Zeri i Popullit, dt. 21 shkurt 1991) dhe jepet njoftimi mbi nderprerjen e greves se urise te 723 studenteve. Per ta nxjerre veten te pafajshem perpara komunisteve, anetareve te PPSh, Ramiz Alia i drejtoi nje mesazh popullit shqiptar, ndersa Keshilli i Ministrave jep nje komunikate. Te dy partite “opozitare” japin nga nje deklarate perkatese me permbajtje te “kundert” (Zeri i Popullit, dt. 22 shkurt 1991).
Sherbeu ky akt per te bere zevendesimin drastik te brezit te vjeter te politikaneve ne qeveri, me brezin e ri, nxenesit me te mire te shkollave komuniste: Institutit te studimeve marksiste – leniniste dhe Shkolles se Partise. Keshtu gazeta e partise meme dha dekretin per emerimin e Keshillit te Ministrave (Zeri i Popullit, dt. 23 shkurt 1991):
1 – Pranohet doreheqja e Keshillit te Ministrave te kryesuar nga Adil Carcani
2 – Fatos Nano –Kryetar i Keshillit te Ministrave
3 – Shkelqim Cani – zv/kryetar i Keshillit te Ministrave
4 – Aleks Luarasi – Sekretar i Pergjithshem i Keshillit te Ministrave
5 – Muhamet Kapllani – Minister i Puneve te Jashtme
6 – Kico Mustaqi – Minister i Mbrojtjes Popullore
7 – Gramoz Rucaj – Minister i Puneve te Brendeshme.
8 – Dashamir Kore – Minister i Drejtesise
9 – Leontjev Cuci – Kryetar i Komisionit te Planit te Shtetit
10 – Drini Mezini – Minister i Industrise, Minierave dhe Energjitikes
11 –Qemal Disha – Minister i Financave
12 – Ylli Bufi-Minister i Industrise se lehte dhe Ushqimore.
13 – Ahmet Osja – Minister i Bujqesise
14 – Shane Korbeci – Minister i Tregetise dhe i Bashkepunimit Ekonomik me Jashte.
15 – Altin Ylli – Minister i Tregetise se Brendeshme
16 – Leonard Nano – Minister i Ndertimit
17 – Salvador Franja– Minister i Transporteve
18 – Kastriot Islami – Minister i Arsimit
19 – Sabit Brokaj – Minister i Shendetesise
20 – Zydi Pepa – Kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit.
Por edhe ky njoftim nuk ka qene i mjafte per te qetesuar masat e njerezve, te cilet tek institucionet shteterore shikonin armikun e tyre dhe tek jo cdo institucion, por kryesisht tek ato te dhunes shteterore. Ate dite qe komunikohej qeveria e re jepet njoftim mbi grupime njerezish prane Shkolles se Larte te Bashkuar te Oficierave “Enver Hoxha”. Per te hequr vemendjen e popullit shqiptar ate dite u publikua Dekreti per krijimin e Keshillit Presidencial, te perbere:
1-Fatos Nano – Kryeminister
2-Kleanthi Koci, kryetar i Gjykates se Larte
3-Kico Blushi – Shkrimtar
4-Haxhi Lleshi – ish-kryetar i Presidiumit te Kuvendit Popullor
5-Lefter Xhuveli-Profesor, Doktor i Shkecave
6-Rexhep Mejdani – Profesor, Doktor i Shkencava
7-Minella Dalani – Gazetar
8-Xhenet Muco – ushtarak.
Ishin po ata njerez, produkt i shkollave politike komuniste, qe merrnin pjese edhe ne kete forum te larte, cka duhet te sherbeje si argument qe PPSh po nderronte lekuren e vet politike pa e ndryshuar thelbin e vet. Ngjarjet rrodhen me shpejtesi dhe kerkush nuk mund te parashikonte se cfare do te ndodhte te nesermen. Dhe duhet te kete qene kjo aresyeja qe populli shqiptar e kishte syrin dhe mendjen pertej detit duke realizuar eksode te tjera ne dy pikat kryesore te bregdetit shqiptar. Ne ato kohera u dha komunikata e Keshillit te Ministrave mbi eksodin e popullates ne Vlore e Durres, situate e cila, sipas gazetes, eshte krijuar nga armiqte e jashtem dhe te brendeshem te vendit tone (Zeri i Popullit, dt. 06 mars1991). Edhe vetem keto interpretime duhet te sherbejne si argument per te analizuar me sy kritik te kaluaren gjysem shekullore te partise. Si te mos mjaftonin te gjitha keto, te nesermen jepet lajmi mbi kalimin e banoreve te Vrakes ne Jugosllavi per gjithmone (Zeri i Popullit, dt. 07 mars1991). Ne te vertete e dhena e gazetes ka qene pak spekulative pasi jo vetem qe nuk u larguan te gjithe, por edhe shumica e atyre qe u larguan u rikthyen perseri ne tokat e tyre.
Programi transformues i PPSh ne ate kohe vazhdoi me te perndjekurit politike falja e te cileve pat ndjekur nje odise te vertete. Gjithsesi ne mesin e marsit te 1991 u dha njoftimi mbi faljen e burgosurve te fundit politik (Zeri i Popullit, dt. 13 mars1991). Te jeni te sigurte qe edhe dinamika e te falurve politike ka qene ne planet e PPSh dhe i ka sherbyer procesit te fshehjes te krimeve te kaluara.
Koha per zgjedhjet e ardheshme parlamentare po afrohej dhe PPSh kishte filluar pergatitjet me kohe per te siguruar fitoren absolute. Keshtu, ne kuadrin e propagandes parlamentare, botohet lista e kandidateve per deputet e propozuar nga PPSH, ku bie ne sy mungesa e kandidatit ne zonen 221 (Zeri i Popullit, dt. 17 mars1991) dhe me daten 23 mars mbahet aktivi kombetar i PPSH (Zeri i Popullit, dt. 24 mars1991). Ndersa sekretari i pare i KQ te PPSH, Ramiz Alia takohet me zgjedhesit e zones elektorale Nr 218 (Zeri i Popullit, dt. 30 mars 1991) dhe po ate dite mberriten ne vendin tone delegacionet e huaja parlamentare per te marre pjese ne zgjedhjet pluraliste parlamentare te 31marsit.
Me 31 mars 1991 u mbajten te parat zgjedhje pluraliste pas vitit 1945 dhe me 02 prill jepen rezultatet e para nga ana e PPSh, sipas se ciles ajo kishte fituar mbi 65% te zonave te votimit (Zeri i Popullit dt. 02 prill 1991). Dhe me te vertete me daten 03 prill njoftohet zyrtarisht rezultati i zgjedhjeve te 31 marsit ku PPSH kishte fituar ne 162 zona, baras me 64,8%; PD kishte fituar ne 65 zona, baraz me 26% (Zeri i Popullit, dt. 03 prill 1991). Nuk e dime se si mund te rezultoje shume me vone, por per ne ky rezultat duhet te kete qene fund e krye i manipuluar dhe heshtja e PD per ate proces duhet ta beje ate fajtore politike. Ne kete pike duhet te kemi argumentin me kryesor te menyres se si jane formuar partite politike ne Shqiperi pas 1991-shit dhe menyren se si u transformua PPSh.
Zgjedhjet e 31 marsit 1991 lane nje gjurme teper te keqe ne kujtesen e popullit shqiptar pasi ishin te vetmet zgjedhje politike te gjakosura me jeten e njerezve te revoltuar nga manipulimi politik. Me daten 02 prill ne qytetin e Shkodres, ne mengjes heret, kishte filluar revolta popullore kundra shtetit komunist dhe brenda dy oreve ishin vrare kater djem te rinj. Rastesia kishte bere qe ate dite, ne ora 10, te futesha ne ate qytet te ngritur ne nje revolte totale kundra shtetit ku populli i Shkodres kishte rrethuar Komitetin e Partise se Punes dhe vete ai i rrethuar nga policia, dhe te jepja lajmin e rreme qe ne Tirane ishte arrestuar Byroja Politike dhe populli i Tiranes po shkatërronte Komitetin Qendror. Ishte ky lajm i rreme qe e ndryshoi te gjithe skenarin e parashikuar te ndodhte ne qytetin verior te Shqiperise dhe qe populli i Shkodres t’i vinte flaken Komitetit te Partise se Punes se Shqiperise. Veprimet e asaj date u bene shkak qe te njoftohet per shpendarjen e pleniumit te komitetit te partise se punes te Rrethit Shkoder pas ngjarjeve te 02 prillit (Zeri i Popullit, dt. 06 prill 1991). Ne fakt ngjarja e 02 prillit ne Shkoder eshte akuza me e dokumentuar kundra krimeve te PPSh ne pragun e vdekjes se saj; 02 prilli ne Shkoder eshte e vetmja ngjarje reale e luftes se klasave, pas kryengritjes se Postribes me 1945-1946, dhe perplasja e dy te kundertave shoqerore ne planin progresiv.
Megjitheate PPSh vazhdoi ritualin e vet politik dhe i paraqiti popullit shqiptar projektin e kushtetutes te Republikes se Shqiperise ku bie ne sy heqja e mbipercaktimit socialiste dhe nenet mbi pronen private (Zeri i Popullit, dt. 10 prill 1991). Qe nje projekt kushtetute qe mbeti thjeshte vetem ne leter, cka tregoi se hapat e marra ishin thjeshte per konsum publik. Si per te vertetuar kete me 11 prill “Zeri i Popullit” botoi kryeartikullin mbi Enver Hoxhen (Zeri i Popullit, dt. 11 prill 1991), dhe po ate dite e gjithe piramida e PPSh u perul perpara varrit te diktatorit (Zeri i Popullit, dt. 12 prill 1991).
Pas disa diteve njoftohet se me 22 prill miratohet krijimi i partise socialdemokrate (Zeri i Popullit, dt. 24 prill 1991). “Çuditerisht” kryetari i kesaj force te “re” politike ishte ministri i aresimit te qeverise Çarçani. Ne kete menyre ne Shqiperi filluan te lindin parti politike me themele komuniste dhe partia e re u prononcua si nje parti opozitare ne krah te partise demokratike. A nuk të habit ky fakt dhe çfarë përfaqëson ai në realitet? Me pak kujdes këto gjera mund te zbulohen dhe në këtë mënyrë do të dalin përmasat e demokracisë shqiptare pas 1991-shit.
Mbas “fitores” së 31 marsit 1991, PPSh filloi zbatimin e demokracise se re shqiptare dhe gjëja e parë që bëri ishte heqja, pa zhurmë, e emërtimit “socialiste” te Republikës Shqiptare. Në këtë mënyre kuvendi i ri u quajt Kuvendi Popullor i Republikës së Shqipërisë dhe gjëja e parë që bëri ishte aprovimi i dispozitave kryesore kushtetuese (Zëri i Popullit, dt. 01 maj 1991) dhe, si në parlamentet demokratike, kryeministri jep dorëheqjen (Zëri i Popullit, dt. 03 maj 1991). Më datën 03 maj Presidenti i Republikes emeroi Fatos Nanon në detyren e Kryetarit te Keshillit te Ministrave per te formuar qeverine e re (Zëri i Popullit, dt. 04 maj 1991).
Paralel me këto veprime PPSh nuk harroi vetveten dhe “demokratizimin” e saj. Kështu ne atë kohë zhvillon punimet Pleniumi i 17-te i KQ te PPSh, i cili vendosi (Zëri i Popullit, dt. 05 maj, 1991):
1-Te liroje Ramiz Aline nga detyra partiake, si president i Republikes
2-Zgjedhja e sekretarit te pare t’i lihet kongresit te 10
3-Kongresi i 10-te te mbahet me 10 qershor 1991
Krahas materialeve te Pleniumit të 17-të të KQ te PPSh, “Zëri i Popullit” botoi projekt programin e PPSh dhe Komitetin organizator të Kongresit te 10-te i zgjedhur nga aktivi kombetar i partise me 23 .03. 1991. Veprimtaria politike e PPSh në fillimet e pranverës së atij viti i ngjante një rebeshi demokratik sikur donte t’i thoshte partive të tjera politike se si ishte demokracia partiake dhe se si duhej të zhvilloheshin ato. Pas dy ditëve gazeta botoi projekt statutin e PPSh (Zëri i Popullit, dt. 07 maj, 1991) edhe pse i kishte ngelur vetëm një muaj jetë.
Me datën 10 maj 1991 paraqitet platforma e programit te qeverise dhe perberja e saj, si me poshte (Zëri i Popullit, dt. 10 maj, 1991):
Fator Nano – Kryetar i Keshillit te Ministrave
Shkelqim Cani – Zv/kryetar i Keshillit te Ministrave
Zydi Pepa – minister, Sekretar i Pergjithshem i Keshillit te Ministrave
Muhamet Kapllani – Minister i Puneve te Jashtme
Ndricim Karakaci –Minister i mbrojtjes
Hajredin Shyti –Minister i Rendit Publik
Fatmir Zaloshnja – Minister i drejtesise
Leontiev Cuci – Minister i ekonomise
Anastas Angjeli – Ministe i financave
Drini Mezini – Minister i burimeve minerare dhe energjitike
Vilson Ahmeti – Minister i Industrise
Ylli Bufi – Minister i Ushqimit
Nexhmedin Dumani – Minister i Bujqesise
Shane Korbeci – Minister i Lidhjeve ekonomike me jashte
Gavrosh Pogace – Minister i Tregetise se Brendeshme dhe Turizmit
Leonard Nano – Minister i ndertimit
Kostandin Hoxha – Minister i transporteve
Maqo Lakrori – Minister i Arsimit
Moikom Zeqo – Minister i Kultures, Rinise dhe sporteve
Sabit Brokaj – Minister i shendetesise
Theodhori Bej – Minister i Punes dhe i mbrojtjes sociale
Flamur Hoxha – Minister i Ekonomise Komunale dhe i mbrojtjes se Mjedisit
Bujar Koloneci – Kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit
Gramoz Ruci – Kryetar i Komitetit te Sigurise Kombetare
Petrit Skende – Kryetar i Komitetit te Shkences dhe te Teknikes.
Ishte një përzierje e elementit të ri partiak me atë konservator duke pajtuar të vjetrën me të renë për qëllime krejt të tjera. Koha post komuniste e vërtetoi këtë qëllim dhe PPSh doli e larë si Ponc Pilati nga poshtërsia e fundmijëvjeçarit.
Me 14 maj u zgjodh Gjykata e Larte si dhe Prokurori i Pergjithshem (Zëri i Popullit, dt. 15 maj 1991). Ngjarjet e ndodhura pas kësaj date në të gjithë territorin e vëndit i vuri me shpatulla pas murit zyrtarët e lartë të PPSh. Atëhere me 27 maj u mbajt nje mbledhje e perbashket e Pleniumit te KQ dhe Grupit te deputeteve te PPSh. Ne mbledhje mori pjese edhe Ramiz Alia (Zëri i Popullit, dt. 28 maj 1991) edhe pse kjo ishte në kundërshtim me dispozitat kushtetuese. Sekretari i parë i hequr i PPSh ishte akoma zot absolut i partisë mëmë.
Për të ulur sadopak zemërimin e popullit të Shkodrës katër te vraret e 02 prillit ne Shkoder shpallen dëshmorë të demokracise (Zëri i Popullit, dt. 31 maj 1991). Edhe pse përdori tone të zbutura, për ta larguar krimin nga vetja, segmentet kriminale të PPSh, hapën fjalë sikur vrasjen e kishte bërë kryetari i PD se Shkodrës, Pjetër Arbnori.
Por të gjitha këto nuk e ulën fortunën popullore, përkundrazi e ngritën atë edhe më me furi. Atëhere qeveria Nano kërkon dorëheqjen, dhe me 04 qershor 1991 Kuvendi Popullor e pranon atë (Zëri i Popullit, dt. 05 qershor 1991). Emërohet Ylli Bufi si kryeministër i ri, dhe për herë të parë në historinë e politikës shqiptare takohen forcat politike “kundërshtare” nën drejtimin e kryeministrit të ri (Zëri i Popullit, dt. 07 qershor 1991). Ishte një kohë e vrullshme ku PPSh nuk i dilte më ajo. Me 09 qershor 1991 “Zeri i Popullit” njoftonte mbledhjen e përbashkët të pleniumit te KQ te PPSh dhe te Komitetit Organizator per pergatitjen e Kongresit te 10-te te PPSh (Zëri i Popullit, dt. 09 qershor 1991) dhe me datën 10 qershor 1991 hapet Kongresi i 10-të i PPSh (Zëri i Popullit,dt. 11 qershor 1991).
Me datën 11 qershor 1991 emërohet qeveria e Stabilitetit të vëndit me pjesmarrjen e dy forcave kryesore politike me pjesmarrjen (Zëri i Popullit, dt. 12 qershor 1991):
-Ylli Bufi – kryetar i Keshillit te Ministrave
-Gramoz Pashko– Zv/kryetar i keshillit te Ministrave dhe minister i Ekonomise
-Zydi Pepa – Zv/kryetar i keshillit te Ministrave
-Muhamet Kapllani – Minister i Puneve te jashtme
-Perikli Teta – Minister i Mbrojtjes
-Bajram Yzeiri – Minister i Rendit Publik
-Shefqet Muci – Minister i Drejtesise
-Genc Ruli – Minister i Financave
-Drini Mezini – Minister i Burimeve Minerare dhe Energjitike
-Jordan Misja – Minister i Industrise
-Vilson Ahmeti – Minister i Ushqimit
-Nexhmedin Dumani – Minister i Bujqesise
-Fatos Nano – Minister i Lidhjeve ekonomike me jashte
-Agim Mero – Minister i Tregetise se Brendeshme dhe Turizmit.
-Emin Mysliu – Minister i Ndertimit
-Fatos Bitincka – Minister i Transporteve
-Maqo Lakrori – Minister i Arsimit
-Prec Zogaj – Minister i Kultures, Rinise dhe Sporteve.
-Sabit Brokaj – Minister i Shendetesise
-Alfred Karamuco – Kryetar i Komisionit te Kontrollit te Shtetit
-Petrit Skendo – kryetar i Komitetit te Shkences dhe te Teknikes
-Leontiev Çuçi – Sekretar shteti i Ekonomise
-Resmi Osmani – Sekretar Shteti per Bujqesine.
-Paskal Milo – Sekretar shteti i Arsimit.
Po atë datë gazeta partiake jep vendimin e Kongresit të 10 të PPSh:
1- mbi perjashtimin e anetareve te Komitetit Qendror dhe partia:
Hekuran Isai
Lenka Cuko
Manush Myftiu
Muho Asllani
Pali Miska
Qirjako Mihali
Rita Marko
Simon Stefani
Xhemal Dymylja
2-mbi perjashtimin nga Komiteti Qendror:
Besnik Bekteshi
Foto Cami
Hajredin Celiku
Haki Toska
Llambi Gegprifti
Prokop Murra
Pirro Kondi
Spiro Koleka
Eleminimi i brezit të dytë, të tretë dhe të katërt që bashkëjetonin në atë byro politike duhet të jetë bërë për të vetmin qëllim që t’i hapej rruga reformimit demokratik, në thojza, të PPSh. Dhe me të vërtetë me13 qershor 1991 jepen vendimet e Kongresit te 10-te te PPSh ku vecojme piken 3 te vendimit, mbi ndryshimin e emrit ne Parti Socialiste te Shqiperise, veprim i cili i jep fund jetes dhe vepres se Partise se Punes se Shqiperise. Me kete date organi Zeri i Popullit doli me okelion e PS te Shqiperise (Zëri i Popullit, dt. 13 qershor 1991) çka i jep fund një herë e mirë PPSh, e cila ndërroi emrin, por jo njerëzit.
Për të kuptuar se çfarë pasojash do të kishte ky lloj manipulimi po marrim në konsideratë filozofinë udhëheqëse të PPSh përgjatë këtij katërvjeçari.
Hapi i parë që bëri partia mëmë për të ndryshuar imazhin e vet diktatorial ishte problemi i biografisë i cili kalonte në plan të dytë, pasi kryesorja merret puna që bën njeriu (Zëri i Popullit, dt. 21 janar 1988). Ne kemi krijuar mendimin qe dualiteti filozofik ka mbizotëruar në praktikat e PPSh të asaj kohe: njëri ligjor, siç ishte ky i sipërmi në kundërshtim me të gjitha praktikat 45 vjeçare, dhe tjetri propogandistik që kërkonte të argumentonte qënien e PPSh në pozitat e vjetra filozofike. Nuk ka se si shpjegohet ndryshe fakti që anëtarja e Byrosë politike pikërisht në këtë kohë boton artikullin ideologjik mbi cilësitë e komunistit, të cilat, sipas saj, perbejne nje unitet perhere ne zhvillim. Bie ne sy stadi aktual i komunistave, që sipas saj karakterizoheshin :
1-besnikeria ndaj marksizem – leninizmit, partise, popullit e revolucionit.
2-qartesi e guxim per zhvillimin e luftes se klasave.
3-Gadishmeria per t’u sherbyer interesave te popullit.pa me te voglin privilegj.
4- Lidhje te ngushte me masat.
5- Fryme novatore e sulmuese.
6- Dije e kulture (Zëri i Popullit, dt. 30 janar 1988).
Nuk e dimë e kishte me gjithë mënd apo tallej anëtarja e Byrosë Politike me këto karakteristika, por kur e njëjta situatë përsëritet pas 40 ditëve, me një artikull të shkruar nga e veja e diktatorit, ku i mbihypeshin këtyre karakteristikave idetë antimaterialiste të shkollës shqiptare. Duhet të merret me mënd se çfarë përfaqësonin ato në realitet. Kërkohej me çdo kusht të justifikohej e kaluara kriminale dhe e tashmja tragjike. Me datën 9 mars 1988 Nexhmije Hoxha boton artikullin: « Njeriu yne me kulture s’mund te kuptohet pa pervetesuar marksizem – leninizmin » ku spikasin keto pika :
1-Nje nga funksionet shoqerore kryesore te kultures eshte formimi botekuptimor i njerezve.
2-Shkalla e ndergjegjes se njeriut nuk eshte gjithnje e varur nga niveli i dijeve .
3- Partia dhe shoku Enver s’e kane ndare asnjehere zhvillimin e kultures se re socialiste nga trashegimi kulturor i se kaluares, sepse ekziston nje lidhje shume e forte midis tyre.
4- Ne socializem jane te gjitha mundesite qe vlerat kulturore te kthehen ne vlera morale ; eshte i njohur fakti se ne vendin tone ndergjegjja dhe bindjet politike jane me te zhvilluara e me te qendrueshme.
5- Shkencat marksiste – leniniste ….edukon e formon kultura ne teresi, me te gjitha pjeset perberese te saj.
6- Zhvillimi i sotem bashkekohor eshte i pandare nga perpjekjet per te pervetesuar arritjet e progresit bashkekohor tekniko – shkencor (Zëri i Popullit, dt. 09 mars 1988).
Të tentosh t’i bësh një interpretim këtyre ideve do të arrish vetëm në një përfundim: filozofia e PPSh paska qënë idealizmi dhe aspak materializmi, dmth mashtrimi filozofik.
Xhevahiret e shkollës shqiptare në atë kohë përmbysëse nuk kanë pasur fund dhe e gjitha kjo nga ngutja për të fshehur mashtrimin e përdorur për 45 vjet me rradhë. Ishte kjo gazetë që shërbeu për të realizuar këtë program dhe në fillim të majit 1988 botohet artikulli i prof Zija Xholit : Karl Marksi – gjithnje aktual ku midis te tjerash thuhej se ne shekullin tone (XX) jane krijuar plot situata te cilat Marksi nuk i kishte parashikuar dhe nuk mund t’i parashikonte. PPSh ju drejtua Marksit qe ne lindjen e saj duke u qendruar besnike ne menyre konseguente (Zeri i Popullit, dt. 04 maj 1988). I drejtohemi profesorit të nderuar: na gjeni vetëm një fakt konkret të lidhjes së PPSh me Karl Marksin, vetëm një, në të kundërtën ne do ta konsideronim veten gënjeshtarë.
Paraqitja dualiste e ideve filozofike ne ate koha duhet te kete qene veper e vete partise dhe e anetareve te saj, ku diku dilte ne skene gazeta e diku individi. Keshtu, psh, ne ate kohe redaksia e gazetes «Zeri i Popullit» gjykon qe disa prej veprave me te mira te autoreve te huaj te publikohen periodikisht ne gazete. Ky lajmerim behej pas botimit ne kete gazete te artikullit te drejtorit te galerise se arteve figurative Ksenofon Dilo mbi veprat e autoreve te huaj ne kete galeri (Zeri i Popullit, dt. 27 maj 1988). Ky dualizem vazhdoi edhe me tej ku me 5 korrik mbahet konferenca shkencore kushtuar mendimit ushtarak marksist-leninist te partise e te shokut Enver Hoxha per mbrojtjen e atdheut tone socialist (Zeri i Popullit, dt. 06 korrik 1988).
Kur tashme ne e kemi argumentuar dhe vertetuar ne shume forma distancen e pafundme midis praktikave te PPSh dhe filozofise se proletareve, duhet te merret me mend se cfare perfaqesojne keto konferenca ne realitet dhe kujt i sherbenin. E gjithe periudha ne fjale karakterizohet nga kjo loje fjalesh midis konservatores partiake dhe liberaleve te rinj, por qe ishin bij te te pareve. Ne nje fare menyre ky dualizem duhet ta kete pasur nje kulm diskretitues pasi nuk kishte me elemente te rinj filozofike dhe si ai i mbyturi qe kapet pas fijes se kashtes kerkohej me cdo cmim te qendrohej ne pozitat e meparshme. Kjo beri qe me 9 korrik 1988 te botohet artikulli : me autor Kostaq Duka (Zeri i Popullit, dt. 09 korrik 1988) cka duhet te nenkuptoje aresyet perse u sajuan heroizmat imagjinare te komunistave pergjate luftes dhe pas saj. Realisht ky duhet te kete qene aspekti politik i propagandes komuniste pergjate 45 vjeteve te sundimit te saj. Per te zbutur sulmin antinjerezor te partise kundra popullit nga fundi i shtatorit u botuan veprat e zgjedhura te Getes (Zeri i Popullit, dt. 24 shtator 1988) per t’i treguar shqiptareve se partia e tyre po evropianizohej me shpejtesi.
Nuk u la pas dore edhe ana ekonomike e propagandes, ku ne fund te shtatorit 1988 botohet artikulli: Plotesimi i detyrave te tregetise se jashtme eshte problem i te gjitheve (Zeri i Popullit, dt. 29 shtator 1988), permbajtja e te cilit kerkonte te bente pergjegjes punonjesit e ketij sektori dhe jo politikat e zbatuara ekonomike. Per te realizuar kete ide ju kerkua ndihme fantazise proletare dhe 11 dhjetor 1988 botohet artikulli me titull : “Disiplines proletare ne pune t’i nenshtrohemi te gjithe” (Zeri i Popullit, dt. 11 dhjetor 1988). Me rastin e 80 vjetorit te lindjes me 14 tetor perurohet muzeumi Enver Hoxha (Zeri i Popullit, dt. 15 tetor 1988) dhe me 16 tetor, ne Tirane, mbahet mitingu me kete rast duke u peruruar monumenti i tij (Zeri i Popullit, dt. 17 tetor 1988) ne qender te Tiranes. Me kete veprim mbyllet ngritja e kultit te Enver Hoxhes perfundimisht duke pergatitur renien e tij te pashmangeshme. Me afrimin e dates te themelimit te PKSh botohet artikulli mbi 20 vjetorin e botimit te pare te histories se PPSh (Zeri i Popullit, dt. 06 nendor 1988) pa u thene se permbajtja e saj kishte ndryshuar disa here dhe ishte ne kundershtim me ate qe kishte shkruar Enver Hoxha. Filozofia udheheqese e PPSh gjate kesaj periudhe duket edhe ne interpretimet e ngjarjeve gjurmelenese ne historine e Shqiperise, sic qe Kongresi i Manastirit me c’rast u botua artikulli i Shaban Demirajt mbi kete kongresi (me rastin e 80 vjetorit) ku indirekt ngrihet ne qiell kongresi i drejteshkrimit te gjuhes shqipe i vitit 1972 me perfundimin se populli shqiptar ka tashme nje gjuhe letrare te njehsuar – rezoluta i kongresit (Zeri i Popullit,dt. 13 nendor 1988). Problemi i unifikimit te gjuhes shqipe ka qene thjeshte nje veprim formal dhe pa domethenie, pasi problemi i unifikimit te kombit shqiptar kishte perfunduar historikisht dhe nuk behej fjale per unifikim te gjuhes, por per ndryshimin e dialektit sundues ne gjuhen letrare shqipe. Ne kete pike PPSh perjashtoi mundesine e njohjes se kryeveprave letrare shqipe te shkrojtura pikerisht nga ata qe krijuan identitetin europian te popullit shqiptar dhe vendosen alfabetin latin ne gjuhen shqipe. Ne menyre te maskuar sulmohej Kleri Katolik Shqiptar, pasi ata kishin qene levat e identitetit europian te popullit shqiptar.
Nuk mund te linte pas dore PPSh kritiken kundra botes dhe mendimit ndryshe. Keshte ne fillim te janarit botohet artikulli i prof. Sotir Manushit me titull: “Mendimi i ri” i Gorbacovit – mendim kunderrevolucionar (Zeri i Popullit, dt. 06 janar 1989). Se cfare kane kuptuar intelektualet e fushes politike ne Shqiperi me fjalen revolucionar dhe kunderrevolucionar eshte pak e veshtire te merret me mend dhe kjo veshtiresi shtohet po te kihet parasysh paaftesia per te zberthyer filozofine e Gorbacovit. Te pakten shkolla shqiptare nuk ka treguar asnjehere te vetme aftesi oponente ndaj mendimit filozofik boteror te vjeter e te ri. Kundertia qe ajo dhe dishepujt e saj paraqisnin here mbas here neper artikuj ishin vetem per te mashtruar popullin shqiptar dhe per asgje tjeter. Ne fund te majit 1989 u botua artikulli i Bardhyl Londos me titull : “Qendrimi me aktiv i kritikes ndaj informacionit te huaj” (Zeri i Popullit, dt. 27 maj 1989). Le te na gjeje ky autor edhe vetem nje oponence kritike te intelektualeve shqiptare, mbas 1945-ses, ndaj informacionit te huaj qe te mund te argumentoje tezen e kundert qe shkolla shqiptare i ka keq arsimuar anetaret e shoqerise se vet deri ne ekstrem ne nje mase te tille sa ne mund te themi qe duhet realizuar nje shplarje e trurit te shqiptarit perpara se ai te mesoje te verteten e madhe jo te botes, por te vetin. Paaftesia per te realizuar nje nder dy produktet kryesore te mendimit njerezor na ka cuar ne perfundimin qe shqiptareve te sotem u mungon nje shqise, dhe pikerisht shqisa e oponences.
E njejta situate u paraqit edhe nga imponimi qe politika boterore bente mbi politiken shqiptare, qofte edhe vetem me importimin e vlerave teknike e kulturore. Duke pare humneren ku e kishte futur popullin shqiptar per 45 vjet, PPSh kerkonte te gjente shpetim tek nje diell iluzor qe nuk ekzistonte, por kufizohej vetem te mos pranimi i asaj qe e kishte cuar boten perpara. Pikerisht kur popullit shqiptar i kishte arritur thika ne kocke, anetaret e saj kishin kurajon civile te botonin artikuj provokativ qe lidheshin me qelizat e demokracise, sic ishte pluralizmi. Keshtu duhet shpjeguar botimi i artikullit te Vangjel Moisiut me titull: “Cili eshte pluralizmi qe servir borgjezia”; ku atakohet perendimi dhe lindja (Zeri i Popullit, dt. 04 tetor 1989).
. Ne subkoshiencen e shqiptareve ishte formuar mendimi i pakundershtueshem i PPSh se ata ishin te vetmit. Ate qe natyra ja kishte servirur shqiptareve realisht per te qene fatkeqesia e tyre (shpejtesine e vogel te zhvillimit, me e avashta ne racen e bardhe), PPSh ja imponoi atyre politikisht duke i perjashtuar shqiptaret nga fenomeni i paradoksit te binjakeve. Ky proces e arriti kulmin me artikullin e Shaban Muratit me titull : “Ne vendet e Lindjes nuk deshtoi komunizmi, por deformimi i tij (Zeri i Popullit, dt. 28 tetor 1989). Perse filozofet shqiptare komuniste nuk thane qe komunizmi teorik i Karl Marksit nuk perqasej kurkund me gjendjen shoqerore te atyre vendeve dhe filozofia e Marksit ishte perdorur thjeshte vetem per mashtrim dhe asgje me shume?
Idete demokratike ne Shqiperi ne ato vite e kane zanafillen ne veprimtarine politike te PPSh dhe ketu duhet pare me kujdes se cfare po ndodhte realisht ne Shqiperi dhe perse PPSh-se po bente leshime te ketij karakteri. Me 16 nendor 1989 botohet dekreti me nr. 7338 mbi faljen e te denuarve ku bie ne sy falje e te denuarve politike per arratisje dhe agjitacion e propogande (Zeri i Popullit, dt. 16 nendor 1989).
. Por kjo nuk e pengoi partine qe te burgosurit politike te mbaheshin akoma neper burgje deri ne marsin e 1991. Mosperputhja e dates se ligjet me daten e zbatimit te tij duhet te coje ne konkluzione te tjera per menyren se si u zbatua demokracia ne Shqiperi.
Nuk u harrua e kaluara historike para gjysem shekullore dhe kerkohej me cdo kusht te rivendosej ne binare me te besueshem. Keshtu me 17 nendor mbahet sesioni shkencor ne Tirane “Mbi disa probleme te Luftes Antifashiste Nacionalclirimtare dhe te ndertimit socialist” (Zeri i Popullit, dt. 18 nendor 1989). Pa dyshim qe ky eshte nje shembell qe verteton se historia e luftes ka qene nje histori vetem ne leter dhe aspak reale.
Per t’i mbushur mendjen popullit shqiptar se demokracia, qe partia po instalonte ne Shqiperi, nuk ishte fallso është perdorur shume herë problemi i vëllezerve Popaj. Në vitin 1990 gazeta Zëri i Popullit disa herë ka dhëna lajme mbi ta duke e kthyer problemin si një zgjidhje të dhënë nga shteti demokratik shqiptar sipas standarteve europiane. Kështu me 24 prill 1990 njoftohet deklarata e M.P.Jashtme te Shqiperise mbi problemin e vellezerve Popaj te futur ne ambasaden italiane qe ne vitin 1985 (Zeri i Popullit, dt. 24 prill 1990). Apo ajo e dates 16 maj 1990 ku jepet nje njoftim per vellezerit Popaj te futur ne ambasaden italiane (Zëri i Popullit, dt. 16 maj 1990). Apo ajo e datës 17 maj 1990 ku jepet njoftimi mbi zgjidhjen e problemit te vellezerve Popaj, te cilet me 16 maj u larguan nga Shqiperia per ne Itali (Zeri i Popullit, dt. 17 maj 1990). Pa dyshim qe ka qene një loje e dyanshme për të shtuar besueshmerine e popullit shqiptar për partine e tij të vjetër.
Viti 1990 ka qënë viti e shpalosjes së aftësive gazetareske të liderëve të rinj të PPSh, të cilët mbushën faqet e gazetës së tyre me artikuj filozofikë, historikë e politikë pamvarësisht saktësisë dhe nënkuptimit të tyre. Bëri bujë në atë kohë artikulli i prof. Ylli Popës, të botuar në gazetën partiake te pushtetit me titull “Në kërkim të kohes së humbur” (Zeri i Popullit, dt. 28 prill 1990), dhe të shpalosur edhe të nesërmen (Zeri i Popullit, dt. 29 prill 1990), ku kërkohej t’i mbushej mëndja popullit shqiptar se për 45 vjet shqiptarët na paskan jetuar kot dhe klasa e intelektualëve, më së fundi, kishte arritur momentin e dëshiruar për të kapur kohën e vet duke mos vënë theksin tek gjëja më kryesore: që kjo klasë ishte e formuar për së mbrapshti dhe ishte e vetmja fajtore e gjëndjes katastrofike të popullit shqiptar. Artikulli i mësipërm ishte sinjali i fillimit të sulmit intelektual mbi popullin shqiptar dhe këtu e ka zanafillën periudha postkomuniste e tranzicionit shoqëror të popullit tone. Nuk është aspak faji i një partie politike, por e të gjithë klasës intelektuale shqiptare për faktin e keqarsimimit dhe keqformimit të saj, qe manifestohet ne gjendjen reale shoqerore te popullit shqiptar ne fillim mijevjecarin e ri.
Me pas botohet artikulli i prof. Farudin Hoxha me titull “Zgjidhjet e medha shkencore çelin horizonte me frutshmeri te larte ekonomike” (Zeri i Popullit, dt. 16 maj 1990); pa na dhene horizontin konkret dhe nje zgjidhje te vetme shkencore. Artikulli ne fjale i bashkangjitet dinamikes se kaluar ekonomike me nenkuptimin qe sot po zgjidhet shkencerisht prapambetja gjigande ekonomike e shqiptareve, prandaj kerkohet mbeshtetja ndaj PPSh.
Pas nje muaji, botohet artikulli i prof. Zija Xholit: “Filozofia ne optiken e demokracise”, ku jepen nje sere idesh mbi menyren se si duhet kuptuar filozofia dhe mesuar ajo, ku vecojme idene sikur autoret e filozofise proletare nuk na kane lene sistemin e tyre filozofik, por ai duhet nxjerre nga librat e tyre (kjo eshte nje menyre per te fshehur mashtrimin e realizuar ne emer te kesaj filozofie) (Zeri i Popullit, dt. 16 qershor 1990). Dhe ne realitet te gjitha shkollat komuniste te botes e kane bere kete pretendim prej kohesh duke qene te pabarabarta ne veprimet e tyre me justifikimin se kane pasur shkalle zhvillimi te ndryshme. Por po te shikosh pasojat e kesaj pabarazie, ato “cuditerisht” jane te barabarta, cka na jep te drejte ta analizojme pak me ndryshe ate qe ka ndodhur pergjate shekullit te njezet.
Pas tre diteve botohet artikulli i prof. Harilla Papajorgjit: “Mekanizmi i ri ekonomik kerkon te njihen e zbatohen me gjeresisht kerkesat e ligjeve ekonomike” (Zeri i Popullit, dt. 19qershor 1990). Cfare shkolle ekonomike na ka mbaruar profesori i nderuar qe na paska mesuar mekanizem te ri ekonomik dhe si perputhet ai me ligjet ekonomike qe ka mesuar pergjate 3-4 viteve te universitetit te tij? Edhe bufi e kupton se te gjithe keto artikuj jane shkruar per t’i paraprire asaj qe do te ndodhte ne Shqiperi pas dy javeve, por mbetet pa shpjegim aresyeja politike e fillimit te atyre ngjarjeve dhe ketu duhet kerkuar se cfare ka ndodhur dhe kush qe primati i veprimit shqiptar (ne menyre absolute ai nuk mund te ishte vendas).
Me 02 korrik ndodhi ajo qe nuk ishte parashikuar per 45 vjet qe mund te ndodhte, por qe u pergatit me shume kujdes dhe qene artikujt e mesiperm e paraprine me te kunderten e vet per t’i treguar shqiptareve se ajo qe mund te ndodhte do te ishte me e keqe se jeta qe po jetonin. Pas kater diteve, kryeministri i ardheshem dhe njeriu qe do te merrte persiper transformimin formal te PPSh ne PSSh, botoi artikullin me titull: “Socializmi kerkon me shume kulture ekonomike nga te gjithe” (Zeri i Popullit, dt. 06 korrik 1990). Pa na dhene asnje aresye, qofte filozofike, qofte ekonomike e qofte historike, politikani i ardheshem paralajmeron popullin shqiptar per mashtrimin qe do te apliklohet ne Shqiperi per vitet e ardheshme. Nuk ka asnje mundesi teorike e praktike te lidhesh socializmin teorik me kulturen ekonomike ne parim, le pastaj ta vendosesh ne raport me rendet e tjera shoqerore jo vetem pse socializmi i shekullit te XX-te nuk ka qene kurre rend shoqeror, por, kryesisht, pse produkti ekonomik dhe intelektual i tij ne te gjithe boten ka qene antihistorik dhe i sfazuar nga kontinumi kohor – hapsinor i cdo vendi.
Krijimi i nje situate te ndezur politike, pas hapjes se ambasadeve, dhe premtimi i vendosjes se rendit demokratik ne Shqiperi, beri te nevojshme shpjegimin e situates. Per kete aresye me 03 tetor 1990 botohet artikulli i Artan Fuges: “Pluralizmi i mendimeve – kusht i domosdoshem per demokratizimin e metejshem te shoqerise” (Zeri i Popullit, dt. 03 tetor 1990) pa u thene qe autori na kishte qene dikur kundershtar i kultures europiane dhe kritizer i rendit kapitalist. Duke u arsimuar ne perendim pas 1991-shit, nje dite prej ditesh ky autor rezultoi filozof modern dhe nder te vetmit qe mund te jepnin nje mendim sado pak pozitiv per ate qe po ndodhte ne Shqiperi.
Pas disa diteve Zeri i Popullit botoi nje nder perlat negative te historise gazetareske te akademikut Prof. Kristo Frasheri: “800 vjet shtet i pare shqiptar” (Zeri i Popullit, dt. 06 tetor 1990). Qe kjo pune nuk perben ndonje hata te madhe ne mendimin historik shqiptar, eshte e thjeshte per t’u argumentuar, por kur kujtojme se eshte po ky autor qe botoi pas disa viteve historine e te majtes shqiptare jashte cdo kriteri historik realist duhet te merret me mend permbajtja dhe thelbi i ketij artikulli, qe me perfundimet e tij te con ne idene se shqiptaret nuk jane pasardhesit e banoreve te shtetit hipotetik arberor. Antishqiptari historik me 2008 u gradua Nderi i Kombit nga Presidenti i Republikes pikerisht per sajimet antihistorike 50 vjecare.
Me kete autor mbyllet dinamika filozofike e klases politike e intelektuale shqiptare per periudhen 1988-1991, qe shoqeroi transformimin e PPSh ne poliparti.
Po filozofia e popullit shqiptar cila ishte? Ngjarja e 02 korrikut 1990 tregoi se populli kishte vetem nje filozofi: punen, dhe ate qe partia meme nuk ja siguronte dot ne Shqiperi, LIRINË, kerkoi ta siguronte jashte kufijve te vendit te vet dhe ka qene ky shkaku, pamvaresisht se e inicioi partia ne pushtet, i vetem te futjes se popullit te Tiranes neper ambasadat e perendimit.
Gazeta e partise e dha kete lajm me nje urrejtje djallezore duke i konsideruar “disa” (ata ishin me qindra). Keshtu me daten 04 korrik gazeta njoftonte se ne mbremjen e dt 02 korrik disa huligane tentuan te futen ne nje ambasade te huaj (Zeri i Popullit, dt. 04 korrik 1990). Se si ka qene e verteta e mbremjes se 02 korrikut populli i Tiranes e di fare mire, por sot te habisin metodat djallezore qe perdornin redaktoret e gazetes per te mashtruar popullin shqiptar. Ngjarjet e ambasadave ne vetvete permbajne tre kategori njerezish: trashegimtaret e klases se persekutuar politike te viteve 1945-1955 te burgosur dhe persekutuar politikisht e ekonomikisht per 45 vjet ma rradhe; njerezit e papune dhe te pakenaqur me politikat ekonomike te PPSh; punonjes te sigurimit te shtetit dhe kriminele. Analiza dhe lloji i tyre te cojne ne perfundimin se ngjarjet e 02 korrikut 1990 kane qene te azhornuar me se miri ku PPSh ka qene aleati kryesor i inicuesit te tyre.
Po ate dite kjo gazete jep lajmin se me 03 korrik rreth ores 2230 nga njerez te panjohur hidhet nje bombe rudimentale ne ambasaden kubaneze. Qe ky veprim nuk ka qene spontan dhe i realizuar nga individe te panjohur te mos vihet ne dyshim, por ai kishte vetem nje nenkuptim: populli shqiptar kerkonte me isistim te lidhej me perendimin e Europes dhe partia meme po ja plotesonte deshiren.
I gjendur perpara nje sulmi real dhe perpara nje permbysjeje politike PPSh vazhdoi rrugen e vet mashtruese duke realizuar disa intervista me opinionin e kryeqytetit per ngjarjet neper ambasada pa cka se vete lajmi ishte ne kundershtim me ate qe ishte dhene me daten 04 korrik. Keshtu me daten 05 dhe 06 korrik ne gazeten e partise u publikuan me dhjetra pershtypje te opinionit shqiptar per ngjarjet neper ambasada ku njerezit denonin heronjte e rinj te Shqiperise (Zeri i Popullit, dt. 05 – 06 korrik1990). Ambasadoret reale te popullit shqiptar i treguan botes se cfare kishte ndodhur realisht ne Shqiperi per 45 vjet dhe cila ishte pasoja e atij terrori shumepermasor.
Shteti shqiptar vazhdoi ritualin e mashtrimit politik ku ato dite Ministria e Jashtme jep deklaraten e shtypit ku justifikohen veprimet e shtetit shqiptar dhe denohen aktet e popullates ne lidhje me ambasadat (Zeri i Popullit, dt. 06 korrik 1990). Dy korriku 1990 do te shenohet si data e shembjes se murit qe ndante popullin shqiptar nga bota njerezore dhe permbysjen reale te PPSh.
—//—
Perfundimisht shtrojme pyetjen: A mundej valle Populli Shqiptar te planifikonte nje lufte per demokraci, kur ai per 45 vjet nuk u ngrit nje here te vetme per liri (duke perjashtuar te denuarit politike te viteve 1945 – 1972; – ekstremet kohore te denimit te Klerit Katolik Shqiptar: Dom Ndre Zadeja dhe Dom Shtjefen Kurti)? Pikerisht pse sakrifikoi barinjte e vet shpirteror per 27 vjet nuk ka asnje mundesi, qofte dhe teorike, qe populli shqiptar te mendonte per demokraci e liri. Ky eshte denimi qe forcat madhore i dhane Popullit shqiptar per 45 vjet me rradhe dhe kjo eshte merita qe i eshte afruar Popullit Shqiptar per te mbrojtur Demokracine njerezore nga spekullimet politike. Ja perse projektuesit e demokracise shqiptare jane shtetet e zhvilluara kapitaliste dhe jo Populli Shqiptar.
Shenim
Ky artikull eshte rezultat i nje studimi mbi historine e PPSh te realizuar ne tre faza kohore (1985-1989, 1992 – 1996, 2004 – 2005) dhe pikerisht i kapitullit te fundit: “Nje fund i palavdishem dhe transformimi ne poliparti + PSSH (1985-1991)”.
Tirane me 13 dhjetor 2011